تولید روزافزون انواع فاضلاب و ورود آن‌ها به منابع آب سطحی و زیر‌زمینی منجر به گسترش آلودگی‌ها و نابودی بسیاری از اکوسیستم‌ها می‌شود. در سال‌های اخیر توسعه‌ی کاربرد علم بیوتکنولوژی و ترکیب آن با فرایند‌های جداسازی فیزیکی مانند فرایند‌های غشایی؛ سبب پیدایش بیوراکتورهای غشایی به منظور کاربرد در فرایند‌های بیوتکنولوژی، محیط زیستی و مهندسی شیمی شده است. دکتر حسین حضرتی -استادیار دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی سهند تبریز- یکی از چهره‌های علمی برتر کشورمان است که اخیراً مقاله ارزشمندی در خصوص استفاده از نانوجاذب زئولیتی در بیوراکتور غشایی منتشر کرده‌اند. در همین راستا گفت‌وگویی با ایشان ترتیب دادیم که نظر شما را به آن جلب می‌کنیم.
۱- باعرض سلام و خسته نباشید خدمت شما استاد گرامی، لطفاً خودتان را معرفی کنید و شرح مختصری از زمینه کاری، مرتبه علمی و سایر مسئولیت‌های خود بفرمایید.
اینجانب حسین حضرتی عضو هیات علمی (مرتبه استادیار) دانشگاه صنعتی سهند تبریز می‌باشم و در زمینه محیط زیست و بیوتکنولوژی فعالیت دارم.
۲- اخیراً مقاله‌ای علمی در خصوص سنتز نانوذرات زئولیتی و استفاده از آن به عنوان جاذب در بیوراکتورهای غشایی توسط شما و همکارانتان منتشر گردیده است، ضمن معرفی سایر همکارانتان، لطفاً توضیحاتی در خصوص ضرورت و هدف از انجام این کار بیان کنید.
با توجه به اینکه بیوراکتورهای غشایی می‌تواند در بازچرخانی آب نقش به‌سزایی داشته باشند؛ لذا حل مشکلات این سیستم می‌تواند قدم مؤثری در رسیدن به این هدف باشد؛ لذا در این پروژه از نانو ذرات زئولیتی استفاده شد تا مشکل گرفتگی غشاء برطرف شود. در تهیه نانو ذرات زئولیتی، آقای دکتر رستمی‌زاده مرا یاری کرده‌اند.
۳- لطفاً در خصوص پیشینه فعالیت صورت گرفته در داخل و خارج از کشور توضیحاتی بفرمایید.
تا جایی که من اطلاع دارم در داخل کشور در این زمینه فعالیتی نشده است اما در خارج از کشور از نانوذرات دیگر استفاده شده است اما نتایج آن‌ها بازدهی کمتری نسبت به نانو ذرات زئولیتی داشته‌اند.
۴- رسوبات ایجاد شده در راکتورهای زیستی غشائی چیست و چه مشکلاتی را ایجاد می‌کنند؟
کلمه رسوب شاید مناسب نباشد اما می‌توان گفت لایه کیک ایجاد شده بر روی غشاء موجب گرفتگی غشاء می‌گردد و در نهایت میزان شار خروجی کاهش می‌یابد و هم‌چنین غشاء زودتر از بین می‌رود.
۵- لطفاً در خصوص تئوری فعالیت صورت گرفته و نحوه سنتز نانوجاذب زئولیتی مورد استفاده، به صورت مختصر توضیح دهید.
بنده خیلی در این زمینه تخصص ندارم و همکار بنده آقای دکتر رستمی‌زاده در تهیه این نانو ذرات کمک کردند؛ لذا در این زمینه بهتر است ایشان توضیح دهند. توضیحات بنده شاید حق مطلب را ادا نکند.
۶- ضمن بیان نوآوری این تحقیق، روش انجام آزمایشات و آنالیزهای مربوطه و نتایج این تحقیق را به صورت مختصر بیان کنید.
نوآوری این سیستم تعیین ویژگی‌های لجن داخل بیورکتورهای غشایی است تا بتوان نانو ذراتی تهیه کرد که باعث گردد محصولات میکروبی به جای غشاء بر روی جاذب جذب شوند. نتایج این تحقیق نشان داد که می‌توان با استفاده از این نانوجاذب‌ها گرفتگی غشاء را تا حدود ۶۶ درصد کاهش داد.
۷- با توجه به اهمیت سیستم‌های تصفیه زیستی، بیوراکتورهای غشایی در داخل کشور به صورت صنعتی در کدام صنایع استفاده می‌شوند؟ نتایج تحقیق حاضر تا چه حد می‌تواند این سیستم‌ها را بهبود بخشد؟
در تمام صنایع که هدف بازچرخانی آب باشد می‌توان استفاده نمود. مانند صنایع پتروشیمی، صنایع غذایی، دارویی و غیره.
۸- نقش نهادهای دولتی و سیاست‌گذار در استفاده از این نوع تحقیقات چیست؟ برنامه خود را برای استفاده از این روش در مقیاس‌های بزرگتر بیان نمائید؟
نقش نهادها مشخص است و می‌توانند در این زمینه حمایت مالی کنند تا بتوان نانوذرات را در ساختارهای بزرگتر اما با ابعاد نانو تهیه کرد تا مشکل خارج شدن نانو ذرات از سیستم را نداشته باشیم. در آینده هدف این است که آیا می‌توان نانوذره جدید بهتر از این هم تهیه کرد؟
۹- موانع و مشکلاتی که در این پروژه با آن مواجه بودید را بیان کنید.
در این زمینه چون آنالیزهای لجن و آنالیزهای نانوجاذب پرهزینه است مشکل اقتصادی بیشترین مانع محسوب می‌شد.
۱۰- لطفاً نام سازمان و یا نهادهایی که پروژه شما را حمایت کرده‌اند بیان کنید.
در این پروژه صندوق پژوهشگران کشور حمایت مالی کردند اما باز با این‌حال هزینه‌های پروژه بصورت کامل تأمین نشد.
۱۱- ضمن تشکر و قدردانی از وقتی که به ما اختصاص دادید، به عنوان بخش پایانی اگر صحبتی برای خوانندگان دارید بفرمایید.
خواهش می‌کنم. من هم به نوبه خود از شما و همکاران گرامی تشکر می‌کنم که زحمت مصاحبه با اینجانب را تدارک دیدید. سخن آخر اینکه هر چقدر در زمینه‌ا‌ی پیشرفت می‌کنیم متوجه می‌شویم چقدر جای کار است و ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم!
☑ مصاحبه کننده: جواد طغیانی
