بررسی واکسن آسترازنکا – آکسفورد
دانشگاه آکسفورد انگلستان در آپریل ۲۰۲۰ همکاری خود را با شرکت سوئدی-انگلیسی آسترازنکا آغازکرد. هدف از این همکاری تولید واکسن ویروس کرونا برپایهی نوکلئیک اسید و حامل ویروسی بود. این واکسن AZD1222 نام دارد. نتایج مطالعات انسانی نشان میدهد، که این واکسن میتواند تا ۹۰ درصد بازده داشته باشد. درصد بازده این واکسن به مقدار دوز اولیهی واکسن وابسته است. آژانس تنظیم داروها و محصولات بهداشتی انگلستان (MHRA) مجوز استفادهی اورژانسی از این واکسن را، صادر کرده است. واکسن آکسفورد-آسترازنکا، همانند واکسن های مدرنا و فایزر بر مبنای پلتفرم اسیدهای نوکلئیک است. AZD1222 بر خلاف واکسنهای مدرنا و فایزر که از mRNA استفاده میکنند، بر مبنای DNA و حامل ویروسی است.
نحوه ی عملکرد واکسن آسترازنکا – آکسفورد
ویروس SARS-CoV-2 دارای پروتئینهای خاصی در سطح خود است که به کمک آن ها وارد سلولهای هدف میشود. این پروتئین ها، پروتئینهای spike نام دارند.این پروتئینها سبب بروز واکنش ایمنی در بدن میشوند و لنفوسیتهای B و T را تحریک می کنند.به همین ترتیب، حافظه‌ی ایمیونولوژیک نیز ایجاد میشود. پروتئینهای spike هدفی مناسب برای استفاده در واکسن‌ها هستند. واکسنهای زنده و غیرفعال از پاتوژن ضعیف‌شده یا غیرفعال، برای تحریک سیستم ایمنی استفاده میکنند.در واکسنهای برمبنای اسید نوکلئیک از توالی نوکلئیک اسیدی پروتئینهای سطح ویروس استفاده میشود. پس از تزریق واکسن، توالی های نوکلئیک اسیدی وارد سلولهای هدف خواهند شد. در خصوص واکسن ویروس کرونا‌ی آسترازنکا، DNA وارد هسته‌ی سلول میشود. سپس فرایند رونویسی انجام میگیرد. mRNA حاصل از رونویسی وارد سیتوپلاسم شده و ترجمه‌ی پروتئین spike آغاز می‌گردد. سپس پروتئین های spike در سطح سلول‌ها قرار می‌گیرند. برای انتقال DNA به داخل سلول‌ها از وکتور آدنوویروس تغییریافته‌ی شامپانزه استفاده میشود. این ویروس برای انسان بیماریزا نیست و بدن انسان‌ها قبلاً با آن مواجه نشده است. بعد از تزریق، آدنوویروس شامپانزه که ChAdOx1 نام دارد، وارد سلول خواهد شد. در مرحله‌ی بعد، DNA وارد هسته‌ی سلول میشود. با وجود اینکه DNA وارد هسته می شود، وارد ژنوم نخواهد شد.
نحوه‌ی استفاده
واکسن ویروس کرونا‌ی آسترازنکا باید در دو نوبت به فاصله‌ی چهار هفته در ماهیچه تزریق شود. در حین مطالعات انسانی، محققان در نظر داشتند که در هر نوبت یک دوز به داوطلبان تزریق شود. مطالعات انسانی، در کشورهای مختلف انجام گرفت. در مطالعات انجام‌شده در انگلستان، در نوبت اول تزریق به جای یک دوز به اشتباه نصف دوز به داوطلبان تزریق شد. در نوبت دوم همان یک دوز تزریق شد. این اشتباه نتایج شگفت‌انگیزی به دنبال داشت. در مطالعات انجام شده در انگلستان به دلیل اشتباه صورت‌گرفته، بازده واکسن ۹۰ درصد محاسبه شد. ولی در برزیل که در هرنوبت به داوطلبان یک دوز داده شده بود، بازده واکسن ۶۲ درصد به دست آمد. میانگین بازده ۷۰ درصد بود. منظور از بازده واکسن، بازده جلوگیری آن از بروز بیماری است. بازده درصدی، در مورد انتقال بیماری اهیچ اطلاعاتی نمی‌دهد. در حال حاضر فقط درخصوص واکسن استرازنکا مشخص شده که انتقال بیماری را نیز متوقف می‌کند.
برتری واکسن آسترازنکا – آکسفورد نسبت به سایر واکسن ها
ملکول DNA از RNA پایدارتر است. در واکسن آسترازنکا این DNA داخل ویروس قرار دارد. به همین دلیل این واکسن، از واکسن های فایزر و مدرنا پایداری بیشتری دارد. این خصوصیت باعث شده که بتوان آن را در دماهای بالاتر نگهداری کرد. واکسن آسترازنکا در دمای ۲ تا ۸ درجه‌ی سانتیگراد به مدت ۶ ماه قابل نگهداری است. واکسن فایزر باید در دمای ۷۰- درجه‌ی سانتیگراد نگهداری شود. این واکسن در دمای ۲ تا ۸ درجه فقط ۵ روز دوام دارد. نگهداری طولانی واکسن مدرنا به دمای ۲۰- درجه‌ی سانتیگراد نیاز دارد. این واکسن در دمای بین ۲ تا ۸ درجه‌ی سانتیگراد ۳۰ روز دوام دارد. قیمت هر دوز واکسن مدرنا یا فایزر بین ۱۵ تا ۲۵ دلار، تخمین زده میشود. قیمت هر دوز واکسن استرازنکا بین ۳ تا ۴ دلار خواهد بود. شرکت استرازنکا اعلام کرده که تصمیم ندارد از واکسن خود در حین پندمیک، سودی کسب کند. به این دلایل به نظر میرسد که واکسن استرازنکا، مطلوبترین واکسن ویروس کرونا برای کشورهای در حال توسعه خواهد بود.
