سیل با تغییر ساختاری که به‌صورت حاد در اکوسیستم منطقه ایجاد می‌کند و همچنین از بین بردن زیرساخت‌های سلامتی، خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی را افزایش می‌دهد. هرچند تاکنون گزارشی مبنی بر بروز بیماری‌های عفونی اعلام نشده اما امکان ایجاد اپیدمی‌ها هنوز وجود دارد. بنابراین باید اقدامات پیش گیرانه را انجام داد و با اطلاع رسانی درباره علائم بیماری‌هایی که پس از وقوع سیل بروز می‌کنند، از بروز اپیدمی جلوگیری کرد تا به‌تدریج مردم به زندگی عادی خود بازگردند و سلامت آن‌ها به خطر نیفتد.
به گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) سیل به‌طور بالقوه می‌تواند موجب انتقال بیماری‌های مسری زیر بشود.
بیماری‌های ناشی از آلودگی آب: تب تیفوئید یا حصبه، وبا، لپتوسپیروز و هپاتیت A
بیماری‌های ناشی از ناقلین: مالاریا، تب زرد، تب نیل غربی و بیماری دنگ
بیماری‌های ناشی از آلودگی آب
سیلاب می‌تواند مقادیر زیادی از باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها را با خود همراه داشته باشد. علاوه بر این، سیل موجب جابجایی مردم و ادغام فاضلاب شهری با منابع آب آشامیدنی می‌شود که این امر به نوبه خود موجب شیوع انواع بیماری‌های عفونی و بیماری‌های انگلی خواهد شد. همچنین در صورت تماس دهان، چشم و پوست افراد با این آب آلوده، امکان بروز بعضی بیماری‌های پوستی مانند درماتید، عفونت‌های چرکی پوست، ورم ملتحمه، عفونت‌های گوش میانی و گلو خصوصا در کودکان شایع خواهد بود.
تب تیفوئید یا حصبه: علائم ابتلا به حصبه شامل تب ادامه دار، سردرد، یبوست، تهوع و کاهش اشتها است و این بیماری 3 تا 14 روز دوره کمون دارد. آمپی‌سیلین، تریمتوپرین و سولفامتاکسازول در درمان تب تیفوئید تجویز می‌شود.
وبا: علائم ابتلا به وبا شامل اسهال آبکی با دفعات بالا، تهوع و استفراغ است و این بیماری 2 ساعت تا 5 روز دوره کمون دارد. مایع درمانی و تجویز آنتی میکروبیال‌ها روش درمان وبا است.
هپاتیت: غذا و آب آلوده در مناطق سیل زده می‌توانند هپاتیت A و E را به انسان منتقل کنند البته هپاتیت E به مراتب بسیار نادر است. ازجمله علائم ابتلا به هپاتیت A: تب، اسهال، استفراغ، درد شکم، ادرار تیره رنگ، زردی و ضعف بوده و دوره کمون این بیماری عفونی 15 تا 50 روز است. درمان آن با استراحت و رعایت مصرف مقدار مناسب مایعات صورت می‌گیرد.
لپتوسپیروزیس: لپتوسپیروز از طریق ادرار موش پخش می‌شود. این بیماری 2 تا 28 روز پس از تماس آب آلوده به فضولات جوندگان بروز می‌کند. علائمی چون تب ناگهانی، سردرد، لرز، درد عضلانی، قرمزی چشم‌ها، راش و استفراغ دارد و درمان آن از طریق تجویز پنی‌سیلین، آموکسی سیلین و داکسی سایکلین صورت می‌گیرد.
لژیونر: این بیماری معمولا از طریق آب آلوده، استخرهای آلوده یا لوله‌های داغ منتقل می‌شود اما برخی از افراد پس از پاکسازی سیلاب به این بیماری دچار شده‌اند. بیماری لژیونر نوعی عفونت تنفسی (ریوی) و علائم آن شامل سرفه، تنگی نفس، تب و لرز است. اگرچه این بیماری با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود ولی اگر به این بیماری زود رسیدگی نشود، می‌تواند کشنده باشد.
بیماری‌های دستگاه گوارش: یکی از بزرگ‌ترین خطرات خوردن آب آلوده که آلودگی آن می‌تواند ناشی از سیل باشد؛ خوردن یک باکتری، ویروس یا انگلی است که می‌تواند سبب بروز بیماری‌های گوارشی شود. کریپتوسپوریدیوم، جیاردیا، ای کولای و سالمونلا ازجمله میکروب‌هایی هستند که می‌توانند سبب آلودگی آب سیل شده و مشکلات گوارشی برای انسان ایجاد کنند. معمولاً اکثر این نوع از عفونت‌ها با علائمی مانند اسهال و استفراغ همراه هستند.
بیماری‌های ناشی از ناقلین
پس از سیل، پاکسازی وسایل از گل و بازسازی در اولویت است. اما مورد دیگری که باید هرچه سریعتر به آن توجه شود، افزایش پتانسیل پشه‌ها و گزش دیگر حشرات است. سیلاب ممکن است ابتدا ژیت‌های لاروی پشه‌ها را از بین ببرد اما بعد از وقوع سیل، آب‌های ساکن ناشی از بارش شدید یا سریز شدن رودخانه می‌توانند به عنوان مکان‌های پرورش پشه‌ها عمل کنند و منجر به افزایش جمعیت آن‌ها شوند. این امر احتمال خطر بیماری‌های ناقل زاد مانند مالاریا، دنگ و وست نایل را برای سیل زدگان و نیروهای جهادی-امدادی افزایش می‌دهد. در همین راستا توصیه می‌شود ساکنین مناطق سیل‌زده حتما از پشه‌کش استفاده کنند و لباس‌های آستین‌بلند به تن کنند تا از گزند پشه‌هایی که ناقل بیماری‌ها هستند در امان بمانند.
مالاریا: این بیماری 7 تا 30 روز پس از گزش پشه آنوفل آلوده، علائمی چون تب و لرز، تهوع و سردرد نشان می‌دهد.
تب دنگ: این بیماری 4 تا حداکثر 12 روز پس از گزش پشه آئدس آلوده با علائمی چون تب بالا، درد پشت چشم، سردرد شدید، تهوع و استفراغ، تورم غدد بزاقی، درد مفاصل و راش بروز می‌کند.
تب زرد: این بیماری اکثراً 3 تا 4 روز پس از گزش پشه آئدس آلوده با علائمی مانند تب، درد عضلانی با کمردرد، سردرد، از دست دادن اشتها، تهوع و استفراغ ظاهر می‌شود.
تب نیل غربی: این بیماری 3 تا 14 روز پس از گزش پشه کولکس آلوده بروز می‌کند و در موارد خفیف با علائمی مانند سرماخوردگی و در موارد شدید با علائمی مانند سردرد، تب بالا، گرفتگی گردن، منگی، سردرگمی، کما، لرزش، ضعف عضلانی و فلج همراه است.
از عوارض دیگر ناشی از سیل می‌توان جراحات ناشی از ضربه، خراشیدگی، بریدگی و سوراخ شدگی توسط اجسام تیز را نام برد. باید توجه داشت که این جراحات می‌تواند منجر به عفونت‌های جدی و بیماری‌هایی مثل کزاز شود. بنابراین به جراحاتی که هنگام وقوع سیل و یا بعد از آن، هنگام کمک‌رسانی و جابجایی اشیا اتفاق می‌افتد توجه خاص داشته و از آن‌ها مراقبت کنید.
توصیه‌های ایمنی و راه‌های پیشگیری از بروز بیماری در مناطق سیل‌زده
- آب را قبل از مصرف بجوشانید و مواد غذایی را به خوبی طبخ کنید.
- مقامات محلی به شما خواهند گفت که آب، قابل شرب است یا نه. در صورت مشکوک بودن، حتماً از آب‌معدنی استفاده کنید. در غیر این صورت آب را جوشانده و بعد مصرف کنید. به هیچ عنوان از آب سیل حتی بعد از جوشیدن به عنوان آب مصرفی استفاده نکنید.
- از تماس دهان، بینی و چشم‌های خود با آب، مادامی که از سلامت آن توسط مقامات مسئول مطلع نشده اید، جداً جلوگیری کنید.
- ظروفی را که با آب سیل در تماس بوده اند، پیش از استفاده به مدت نیم ساعت در محلول ضدعفونی‌کننده (یا یک لیوان سفیدکننده (وایتکس) در 20 لیتر آب) قرار دهید.
- از خوردن غذاهایی که به هر شکل با آب سیل در تماس بوده اند بپرهیزید.
- تا زمانی که برق قطع است، درب یخچال و فریزر را تا حد ممکن بسته نگه دارید.
- از مصرف غذاهای فاسدشدنی (گوشت قرمز، مرغ، ماهی و …) که بیش از 2 ساعت در دمای بالای 20 درجه مانده اند، خودداری کنید.
- از مصرف غذاهایی که رنگ، بو و یا طعم آن‌ها تغییر کرده بپرهیزید.
- دست‌های خود را به طور مداوم به خصوص قبل از آماده کردن یا خوردن غذا با آب تمیز و صابون بشویید و از بازی و شنا کردن در آب پرهیز کنید.
- به هرگونه بریدگی، خراشیدگی و یا زخم در هر جای بدن خود توجه خاص کنید و آن را به روش بهداشتی پانسمان و تیمار کنید و در صورت شدت جراحت حتماً به مراکز درمانی مراجعه کنید تا واکسن کزاز تزریق گردد.
- جهت پاکسازی سیلاب، از دستکش، چکمه و لباس‌های محافظتی استفاده کنید.
- در صورت مشاهده علائم هرکدام از بیماری‌های فوق، حتماً در اولین فرصت ممکن خودتان را به مراکز درمانی برسانید و از نیروهای اورژانس و پزشکان کمک بگیرید.
