مروری بر بیش از ۲۰۰ مقاله نشان داده است که گیرنده‌های بویایی، طیف گسترده‌ای از عملکردها را در خارج از بینی انجام می‌دهند. این گیرنده‌ها در واقع پروتئین‌هایی هستند که به مولکول رایحه‌ها متصل می‌شوند و عملکرد مطلوب حس بویایی را ممکن می‌سازند. عملکرد گیرنده‌های بویایی خارج از بینی، پتانسیل استفاده در تشخیص و درمان مشکلات سلامت، مانند سرطان، را دارد. این مقاله در شماره‌ی جولای Physiological Reviews منتشر شده است.
تا پیش از این، تصور می‌شد که گیرنده‌های بویایی تنها در سلول‌های عصبی حسی (نورون‌ها) موجود در بافت‌های داخل حفره‌ی بویایی یافت می‌شوند.
با این حال، پژوهش‌های جدیدتر و گسترده‌تر نشان داده است که این گیرنده‌ها، آن‌طور که محققین دانشگاه رور بوخوم آن را در مقاله‌ی خود توصیف کرده‌اند، «تقریباً در سراسر بدن انسان وجود دارند و اساساً از لحاظ عملکردی مهم‌تر از آن چیزی هستند که تا پیش از این ادعا می‌شد.»
این گیرنده‌ها علاوه بر این که نقش مهمی را در حس بویایی بر عهده دارند، «چندین فرآیند ضروری فیزیولوژیک و پاتوفیزیولوژیک در انسان را نیز مورد هدف قرار می‌دهند؛ از جمله: مسیریابی، رشد سلولی، مرگ سلولی، مهاجرت و ترشح.»
تیم پژوهشی، موقعیت قرارگیری و هدف عملکردی انواع خاصی از گیرنده‌های بویایی را، از جمله آن‌هایی که می‌توانند برای سلامت عمومی مفید باشند، به شرح زیر خلاصه کرده است:
- گیرنده‌های موجود در سلول‌های عضله‌ی قلب می‌توانند به عنوان تنظیم کننده‌ی عملکرد متابولیک قلب عمل کنند.
- گیرنده‌هایی که در دستگاه ایمنی فعال می‌شوند، مرگ انواع خاصی از سلول‌های لوسمی را تشدید می‌کنند.
- گیرنده‌های بویایی موجود در کبد، انتشار سلول‌های سرطانی در کبد را کاهش می‌دهند.
- گیرنده‌های موجود در پوست، بازسازی سلول‌های پوست را افزایش داده و به التیام سریع زخم کمک می‌کنند.
این بررسی مروری، همچنین به راه‌هایی اشاره کرده که گیرنده‌های بویایی از طریق آن، می‌توانند روی پیشرفت بیماری تأثیر بگذارند، از جمله:
- گیرنده‌های متمرکز در بافت پروستات، به خصوص در مردان مبتلا به سرطان پروستات، در کاهش یا پیشرفت بیماری نقش دارند.
- گیرنده‌های موجود در روده می‌توانند رشد سلول‌های سرطانی روده را کاهش دهند.
- گیرنده‌های موجود در لوله گوارشی می‌توانند منجر به بروز اسهال یا یبوست مزمن شوند، ولی در عین حال، ممکن است در هضم بهتر غذا نیز نقش داشته باشند.
وجود گیرنده‌های بویایی در خارج از بینی -چه مثبت و چه منفی- نقش مهمی در سیر پیشرفت بیماری و عملکردهای فیزیولوژیک بازی می‌کند، که هنوز به طور کامل درک نشده است. بنا به گفته‌ی نویسندگان مقاله، نقش احتمالی این نوع از گیرنده‌های بویایی به عنوان نشانگر زیستی در فرآیند تشخیص بیماری‌ها، نیازمند مطالعات بیشتر است. پژوهشگران در انتهای مقاله‌ی خود آورده‌اند: «این مطالعه باید جهت توسعه‌ی استراتژی‌های کلینیکی نویدبخش در آینده، گسترده گردد.»
ترجمه: آزاده داودی
منبع: Physiological Reviews
