بررسی اهمیت توسعه پایدار توسط جنبش جهانی اقیانوس شناسی

تحلیل آنالیزهای اقتصادی اقیانوسی، پرده از اهمیت هرچه بیشتر داده‌های سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OCED) برمی‌دارد که تخمین می‌زند تا سال ۲۰۳۰، سالانه ۳ تریلیون دلار از بخش‌های مختلف اقیانوس -مانند حمل و نقل، ماهی‌گیری، گردشگری و انرژی- درآمد کسب می‌گردد. استخراج منابع ناپایدار، آلودگی، تغییرات آب و هوایی و نابودی زیستگاه رو به افزایش است و بسیاری از اقیانوس‌های جهان را تحت تأثیر اثرات منفی خود قرار می‌دهد. اقیانوس‌ها با شیبی فزاینده در حال تغییر هستند و متأسفانه هنوز علل این تغییر واضحاً مشخص نیست.

مقدمه

اقیانوس، حجمی عظیم از آب‌های شور است که در نقشه‌هایی که از کره زمین موجود است، مرز میان چند خشکی را پدید می‌آورد. اقیانوس‌شناسی، شناخت تمام ابعاد اقیانوس است که هم به حفظ و حراست از آن کمک می‌کند، هم زمینه‌ساز استفاده حداکثری انسان‌ها از مزایای اقیانوس‌ها می‌شوند. اقیانوس‌ها ۷۱ درصد از سطح زمین را در سیطره خود دارند و ۹۷ درصد کل آب‌های سطح زمین را در خود نگه می‌دارند؛ یک اکوسیستم کلیدی که بخش عظیمی از فضای زندگی روی کره زمین را مال خود کرده است و نقشی حیاتی در سلامتی کره زمین دارند.

اقیانوس مسیر عبور کشتی‌هایی است که به‌منظور حمل و نقل کالاهای اساسی موردنیاز انسان، فعالیت می‌کند. اقیانوس‌ها به‌طور متوسط ۴۰۰۰ متر عمق دارند و ۰.۷ سیاره را در بر گرفته‌اند. نکته جالب که مغفول مانده است این است که با توجه به جمعیت کنونی جهان، هرکدام از ما انسان‌ها فقط یک-پنجم کیلومتر مکعب از اقیانوس‌ها سهم داریم. طبق پیش‌بینی ها، تا سال ۲۰۵۰ جمعین جهان تا مرز ۱۰ میلیارد نفر پیش خواهد رفت که در این صورت بخش‌های مربوط به هر انسان کاهش می‌یابد و چون انسان ذاتاً تمایل به استفاده بیش از حد از منابع در دسترسش را دارد، یقیناً دچار کم‌آبی و کمبود غذا و نیز اختلال در میزان اکسیژنی که مصرف می‌کند می‌شود.

از مزایای اقیانوس‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

۱. بزرگ‌ترین حامی انسان‌ها برای بقا در این کره خاکی هستند
۲. از عوامل تثبیت‌کننده آب و هوا هستند
۳. کربن را ذخیره می‌کنند
۴. اکسیژن تولید می‌کنند
۵. مسبب پرورش تنوع در طبیعت هستند
۶. به‌طور مستقیم پشتیبان جانداران از طریق تولید مواد غذایی و معدنی هستند
۷. منبع تأمین انرژی هستند
۸. از لحاظ خدمات فرهنگی و تفریحی درخور توجه می‌باشند

در اواخر دهه ۱۹۹۰ این مطلب مشخص شد که توجه ناچیزی به تغییرات زمین در مقیاس جهانی می‌شود. گروه کوچکی از اقیانوس‌شناسان این مطلب را بیان کردند که به‌علت در دسترس بودن فناوری، می‌توانند دست به اقدامات بین‌المللی بزنند، بلکه دیدی جهانی در مقیاس اقیانوس‌شناسی ایجاد گردد. از دل این تلاش‌ها، برنامه Argo متولد شد.

مدیریت و حراست از اقیانوس‌ها به کاهش تهدیدات و احیای برخی اکوسیستم‌های حیاتی کمک درخور توجهی نموده است، ولی حقیقت این است که انسان از بهره‌ای که باید از اقیانوس و فوایدش کسب کند، محروم مانده است و شاهد کاهش دسترسی‌های خود است. در صورتی که این بی‌نظمی طبیعی کنترل نگردد، با توجه به افزایش جمعیت جهانی و کمبود منابع و گرسنگی، فشارهای حاد بر پیکره اقیانوس‌ها وارد خواهد شد.

حجم کنونی در شناسایی و کشف اقیانوس‌ها در سطح جهان که به‌سرعت و با عملکردی شتاب‌زده در حال انجام است، با تغییراتی که در اقیانوس‌ها صورت می‌گیرد و نیز با توجه به شرایط انسانی، سازگار نیست. شایان ذکر است که نیاز به ایجاد تغییرات اساسی در نحوه کار محققان و ارتباط آن‌ها با تصمیم‌گیران در بخش‌های علمی، مشکلات جدی پیش‌رو را برطرف می‌کند. یکی از الزامات این امر، عملکرد سریع محققان مذکور است؛ بدین‌شرح که آن‌ها باید نتایج خود را سریع‌تر با طیف عموم مردم به اشتراک بگذارند تا تصمیمات لازمه پیرامون این مباحث در زمانی معقول مورد اتخاذ قرار بگیرد.

سه ضلع دانشگاه، دولت، صنعت؛ باید راه‌های جدیدی به‌منظور نوآوری و همکاری بهتر استفاده کنند. شکاف‌های زیاد در ظرفیت و توانایی علمی در سراسر دنیا، نیازمند این است که آموزش و استخدام محققان در کشورهای در حال توسعه دستخوش تغییراتی شود. مهم‌تر از همه این است که باید حجم رشته‌هایی که مستقیماً درگیر تحقیقات نوین در مباحث اقیانوسی هستند افزایش یابد، به‌نحوی که شاهد ایجاد رشته‌های بین رشته‌ای به‌طرز چشمگیر باشیم.

اهمیت اقیانوس‌ها در مباحث محیط‌زیستی

اصلاح فزاینده، تخریب و آلودگی اقیانوس‌ها به‌طور مستقیم بشر را در معرض کمبود بسیاری از کالاهای اساسی قرار داده است. از آنجا که این امر تأثیر مستقیمی بر جوامع و ملل مختلف در سراسر جهان دارد و می‌توان این “تخریب اقیانوس” و یا “اهمیت دادن به اقیانوس” را به سبک زندگی، تصمیم‌گیری ها و انتخاب‌های افراد و نیز به دولت‌ها و صنایع نسبت داد، دخالت هریک از افراد جامعه و سهیم شدن هر جریانی از جریان‌های متنوع در این امر، به درک اهمیت اقیانوس و نیز محافظت از آن کمک می‌کند.

گزاش کمیسیون اقیانوسی Pew 2004، بیان‌کننده این است که نیاز به بهبود سواد عمومی پیرامون اقیانوس‌ها نیازی حیاتی است. افزایش آگاهی عمومی و ایجاد هرچه بیشتر دانش اقیانوسی، منجر به افزایش حمایت بخش عمومی از تلاش‌هایی که به منظور احیای اقیانوس صورت می‌گیرد خواهد شد.

در حالی که معنای اصلی مفهوم “سواد” صرفاً بر توانایی خواندن و نوشتن تمرکز دارد، این مفهوم در طول زمان تکامل یافته است و معنایش گسترش یافته است. توانایی درک متن و استفاده از آن در جهت شناخت بهتر جهان و میل به سمت آرزوها و اهداف انسانی، از لزوم‌های عصر کنونی است. اخیراً یونسکو مفهوم سوادآموزی را این‌گونه بیان نموده است که “سوادآموزی مستلزم ادامه یادگیری است، برای قادر ساختن افراد به‌منظور دست‌یابی به اهداف خود، توسعه دانش و پتانسیل‌های خود و نیز مشارکت جمعی تمام جامعه.” انواع مختلفی از سواد موجود است: علمی، دیجیتال، محیط زیستی و یا حتی اقیانوسی.

اهمیت ایجاد دروسی محیط زیستی با درون‌مایه اقیانوسی، در سال ۲۰۰۲ و از امریکا شروع شد. دو سال در سکوت گذشت، تا این که در سال ۲۰۰۴ و در قالب کارگاهی دو هفته‌ای و آنلاین، به این مهم پرداخته شد. این جرقه زده شد که در این حیطه ایده داده شود و خب از میان این ایده‌ها، ایده برتر باید انتخاب می‌گردید. نتیجه آن شد که هفت ایده برتر به‌نام “اصول اساسی سواد اقیانوس” با ۴۴ مفهوم اساسی ارائه شد. در بازنگری سال ۲۰۱۳، یک مفهوم جدید به مفاهیم سابق افزوده شد که به‌موجب آن ۴۴ مفهوم اساسی، تبدیل به ۴۵ مفهوم اساسی شد.

سواد اقیانوسی

سواد اقیانوسی، به‌مفهوم درک تأثیر اقیانوس بر ما و تأثیر ما بر اقیانوس است. محققانِ این حیطه، با تشریح این درک وابستگی‌های متقابل، شخصیتی را از نظر اقیانوسی با سواد می‌دانند که اصول و مفاهیم اساسی عملکرد اقیانوس را به‌خوبی درک کند، قادر به برقراری ارتباط با اقیانوس با کارایی بالایی است و قادر به اتخاذ تصمیم‌های آگاهانه و مسئولانه در مورد اقیانوس و منابع آن است.

سواد اقیانوسی طبق دستور‌العمل های یونسکو، با هدف آموزش محیط زیست در سال ۱۹۷۵ و به شرح ذیل بیان شده است:

۱. آگاهی: برای کمک به گروه‌های اجتماعی و افراد در آگاهی و حساسیت نسبت به محیط زیست جهانی و ذینفعان آن

۲. نگرش: برای کمک به گروه‌های اجتماعی و افراد به‌منظور احیای ارزش‌ها و نیز ابراز احساس نگرانی نسبت به اوضاع رو به وخامت محیط زیست

۳. مهارت‌ها: برای کمک به گروه‌های اجتماعی و افراد برای بدست آوردن مهارت در شناسایی و حل مشکلات زیست‌محیطی

۴. مشارکت: برای گروه‌های اجتماعی افراد فرصتی فراهم شود تا در همه سطوح فعالانه در حال تلاش برای حل مشکلات زیست‌محیطی باشند.

علاوه بر این، طبق گفته‌های شورای تحقیقات ملی -که برنامه‌های آموزش مدیریت ملی اقیانوسی امریکا را مورد بررسی قرار داده است-، آموزش علوم اقیانوسی به‌عنوان ابزاری برای ارتقاء سواد اقیانوس‌شناسی عمل می‌کند و باعث تلاقی سیستم آموزشی شده است، به‌نحوی که ارکان آموزشی علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات که اختصاراً STEM نامیده می‌شود را تماماً با هم درگیر نموده است.

تحقیقات موجود نشان داده است که شهروندان در درک محدودی از پدیده‌های مرتبط با اقیانوس اسیر هستند، دارای تصوراتی غلط در این حیطه هستند و یا درک کمی از مسائل زیست‌محیطی و حفاظت دریایی دارند. این عدم آشنایی با اقیانوس می‌تواند با این واقعیت همراه باشد که مفاهیم اقیانوس به‌ندرت در برنامه درسی آموزش رسمی علوم نشان داده می‌شوند. این حذف مباحث مربوط به اقیانوس، باعث ایجاد خلل در برنامه‌های زیست‌محیطی می‌شود.

هدایت علم اقیانوس‌شناسی در جهت صحیح

برای سرعت بخشیدن به این تحول، مجمع عمومی سازمان ملل متحد (UN) به‌منظور توسعه پایدار در بخش اقیانوس‌ها، خواستار اعمال طرحی تحت عنوان “دهه اقیانوسی” برای بازه زمانی سال‌های ۲۰۲۱ الی ۲۰۳۰ است. هدف از پیشنهاد ایجاد این دهه، در حقیقت فراهم آوردن فضایی پویا و جدید برای گردهم آوردن محققان و در کل همه افرادی است که به‌نحوی با اقیانوس سر و کار دارند؛ تا بلکه از این طریق بخش‌های مرتبط در این حیطه در فرایندی علمی با مشارکت همگانی و نیز برای آگاهی یافتن از سیاست‌های مهم در بحث اقیانوس‌شناسی درگیر شوند. این تلاش‌ها برای حمایت از اقیانوس است تا روزی شاهد اقیانوس‌های انعطاف‌پذیر، پایدار و با عملکرد تولیدی بالا باشیم. سیر تدریجی به سمت “چشم‌انداز ۲۰۳۰ سازمان ملل برای توسعه پایدار و نیز اهداف توسعه پایدار (SDGs)” از مباحث مورد نظر در این برنامه‌ها است.

سازمان ملل متحد، علوم مرتبط با اقیانوس را برای توسعه پایدار به‌منظور هم‌اندیشی هرچه بهتر محققان و ذینفعان این امر، لازم و حیاتی می‌داند. لازم به ذکر است که تقریباً ۴۰ درصد از جمعیت جهان، در ۱۰۰ کیلومتری سواحل زندگی می‌کنند. در حال حاضر، بیش از ۶۰۰ میلیون نفر در مناطق ساحلی با ارتفاع کم زندگی می‌کنند. عدد پیش‌بینی شده تا سال ۲۰۵۰، بیش از یک میلیارد است.

دریاهای دارای ساحل، نقطه‌ای قوی برای تعامل انسان و اقیانوس هستند و همچنین مناطقی هستند که در معرض خطرهای ناشی از طبیعت (مثل طوفان و سونامی) و تغییر در شرایط اقیانوس (افزایش سطح دریا، فرسایش ساحلی) قرار دارند.

پیشرفت‌های زیادی در توصیف، درک و تقویت توانایی ما برای پیش‌بینی تغییرات در سیستم‌های اقیانوسی انجام شده است. ماهواره‌ها و سیستم‌‌عامل های جهانی، به‌نحوی چشمگیر توانایی بشر را در اندازه‌گیری های لازمه و نیز نظارت بر شرایط اقیانوس‌ها را فرام آورده است. با این وجود، هنوز این مشکل موجود است که توانایی انتقال اطلاعات داده‌ای به تصمیم‌گیرندگان فراهم نیست. اگر این بستر فراهم گردد، راه نفوذ مدیریت پایدار در تصمیم‌گیری ها باز می‌شود. یکی از عوامل تأثیرگذار بر روند انجام فعالیت‌های محیط زیستی، این است که تأثیرات انسانی در اقیانوس وسیع است و به‌سرعت در حال تغییرات جهانی است.

محدودیت‌های فنی، سیاست‌های مورد اتخاذ دولت، ظرفیت و توانایی علمی جهانی، عدم اشتراک مؤثر دانش، اختلافات ژئوپولیتیکی و درگیری نظامی مداوم؛ توانایی موجود در جمع‌آوری و به اشتراک گذاشتن داده‌ها در بعضی از نقاط جهان را به چالش می‌کشد و منجر به ایجاد شکاف‌های جغرافیایی زیادی می‌شود.

اندازه‌گیری شرایط اقیانوس (به‌عنوان مثال: اسیدیته اقیانوس، نیتریفیکاسیون و سلامتی زیست‌محیطی) در دریای جنوبی چین، منطقه مثلث مرجانی در اقیانوس آرام غربی و مدیترانه؛ همه از مناطق ویژه و مهم برای بررسی‌های زیست‌محیطی است. این‌ها مکان‌هایی هستند که در عین چالش‌زا بودن، در حیطه موارد مهم برنامه ۲۰۳۰ سازمان ملل و SDG های مرتبط با افزایش و پیشروی است. اقیانوس‌ها حدود ۱۵ درصد از کل پروتئین موردنیاز انسان‌ها در سراسر جهان را فراهم می‌آورند.

بسیاری از زیرساخت‌ های بخش اقیانوسی، از جمله شرایط اقیانوس‌شناسی و نیز تنوع زیستی، هنوز کاملاً درک نشده است؛ از جمله در مناطق قطبی، بستر دریا، دریاهای عمیق و مناطق دریایی بلند. این مناطق که دارای منابع طبیعی هستند، موضوع سیاست‌های در حال توسعه سریع بین‌المللی از جمله معاهدات جدید برای مدیریت دریاهای مرتفع، قوانین مالی چدید برای استخراج از دریا و اقدامات پیشنهادی برای حراست از تنوع زیستی موجود می‌باشد. موارد ارزشمند مذکور باید توسط داده‌ها و علم اقیانوس‌شناسی، به سمع و نظر افراد برسد.

تا زمانی که مناطق غنی از نظر اقیانوس شناسایی نشوند و مورد بررسی قرار نگیرند، بهره‌برداری از منابع معدنی و نیز انرژی و تلاش برای برداشت محصولات غذایی از اقیانوس‌ها، عملاً کاهنده درآمد است و یقیناً دچار خطرات ناشی از آن خواهیم شد. اهمیت اقیانوس‌ها از آن جهت است که آن‌ها بخش قابل‌توجهی از اقتصاد جهانی را معطوف به خود نموده‌اند، تنظیم‌کننده وضعیت آب و هوا هستند و سبب جذب ۴۰ درصد دی‌اکسید کربن تولیدی توسط بشر می‌شوند که نکته‌ای است که در تنظیم تغییرات آب و هوایی بسیار مؤثر است.

بسیاری از ذخائر مهم ماهی از نظر تجاری کاملاً مورد استفاده قرار گرفته‌اند و زیرساخت‌های آن‌ها دست‌خوش تغییر و تخریب شده است. استفاده بیش از حد از این منابع، باعث شده که تنوع زیستی در معرض خطر قرار بگیرد. افزایش فشارهای زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی بر اثر افزایش جمعیت منجر به تغییرات گسترده در زیستگاه‌های دریایی شده است.

متأسفانه هنوز طیف کاملی از فوایدی که ناشی از استفاده انسان از اقیانوس است، به‌دست نیامده است و این امر باعث کاهش عملکرد فعالیت‌های اقیانوسی می‌شود. در نتیجه، محققان پیرامون اهمیت تنوع زیستی و تغییرات زیست‌محیطی یا حتی از بین رفتن گونه‌های مفید موجود، به بحث و ارائه نظر پرداخته‌اند. ایرادی که اینجا موجود است این است که اطلاعات کمی در دسترس محققان است و به همین سبب، تحلیل آن‌ها چندان دقیق نیست.

در اختیار نداشتن داده‌های مرتبط با سلامتی اقیانوس‌ها، با گذشت زمان باعث می‌شود به دلائلی مختلف به آن لطمه بزنیم. برخی از عواملی که سبب تخریب اقیانوس‌ها می‌گردد، عبارت‌اند از: ماهی‌گیری، کشتی‌رانی، معدن، کشاورزی، توسعه ساحلی و همچنین پیامدهای طولانی‌مدت برای حفظ پایداری آن در آینده.

بسیاری از داده‌های مرتبط با تحقیقات طولانی‌مدت محققان و یا برنامه‌های برنامه‌ریزان در حیطه محیط زیستی، به‌راحتی قابل دسترس و نیز بررسی و تفسیر نیستند. داده‌های خصوصی که از مشاغل و صنعت به‌دست می‌آیند -به‌عنوان مثال: مساحتی در اقیانوس که برای مسیریابی کشتی‌ها و نیز بهره‌برداری از منابع دریایی استفاده می‌شود- هرگز به‌صورت عمومی و با هدف آگاه‌سازی طیف عمومی جوامع، منتشر نشده است.

آکادمی‌های مشترک علوم کشورهای عضو G20 لزوم یکپارچه‌سازی فعالیت‌های خود را گوشزد نموده‌اند و ابراز امیدواری کرده‌اند که به‌منظور هماهنگی هرچه بهتر، اقدام به مدیریت و تجزیه و تحلیل داده‌های مورد نیاز خواهند کرد. این امر باعث می‌شود داده‌ها پس از غربالگری در اختیار عموم افراد قرار بگیرد و گامی -هرچند کوچک- در جهت آگاهی‌رسانی به آن‌ها و حرکت‌شان در مسیر متناسب برداشته شود.

برنامه Argo

طیف گسترده‌ای از شناورهای عظیم، پیرو انجام “Argo Programme” به‌منظور اندازه‌گیری شوری و دمای آب اقیانوس‌ها، راهی ِ این مناطق دریایی شده‌اند. این شناورها، در حال حاضر به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی سیستم مشاهده‌ای-اقیانوسی فعالیت می‌کنند. آرگو در حقیقت استانداردی است که هدفش رونق بخشیدن به اقیانوس‌ها است. به‌عنوان مثال، آرگو ایده‌هایی بیان می‌دارد که از طریق آن‌ها می‌شود برای موضوعاتی ویژه و خاص دست به اقدامات بین‌المللی زد. نحوه توسعه سیستم مدیریت داده‌ها و نیز چگونگی تغییر تفکر محققانِ این حیطه از نظر جمع‌آوری داده‌ها، از دیگر رسالت‌های آرگو است. استقرار این شناورها از سال ۲۰۰۰ آغاز شد و با نرخ ۸۰۰ شناور در سال در حال ادامه فعالیت‌های خود است.

نحوه کار برنامه Argo

همراه با داده‌های ارائه‌شده توسط این پروژه، اطلاعات مفید دیگری پیرامون طول و عرض جغرافیایی، حسگرهای زیستی، سیستم‌های ارتباطی و نوع شناور نیز به‌راحتی در دسترس افراد مشتاق قرار می‌گیرد که در تحلیل نتایج به‌صورت دقیق‌تر، کمک‌کننده است. عملکرد پروژه آرگو بدین‌صورت است که پس از جمع‌آوری داده‌ها توسط شناورها، مجموعه‌داده ها توسط مدل رایانه‌ای GODAE OceanView مورد تحلیل قرار می‌گیرد تا داده‌های نهایی در اختیار قرار گیرد. این مدل، امکان شبیه‌سازی آزمایش‌هایی پیرامون بررسی تغییرات آب و هوایی اقیانوس‌ها را عملی می‌سازد.

با کمک این پروژه، برای اولین بار است که وضعیت اقیانوس‌ها به‌صورت سیستماتیک اندازه‌گیری می‌شوند و داده‌ها در زمانی معقول و با صرف انرژی معقول، در مدل‌های رایانه‌ای مورد تحلیل قرار می‌گیرند. در مجموعه جهانی، ۳ هزار شناور در هر سه درجه (هر ۳۰۰ کیلومتر) توزیع می‌شود. شایان ذکر است که آرگو تنها منبع داده‌ای زیرسطحی در جهان است که در تمام مدل‌های مورد نیاز، دست به جذب داده‌ها و نیز اکتشاف آن‌ها می‌زند.

اهداف برنامه Argo

۱. ارائه توصیفی کمی از وضعیت اقیانوس‌ها که روز به روز در حال تغییر است؛ و نیز ارائه الگوی تغییر اقیانوس‌ها از ماه‌ها به ده‌ها. در این قسمت باید میزان حرارت، توانایی ذخیره‌سازی و انتقال آب مورد بررسی قرار بگیرد.

۲. ارائه داده‌هایی چندبعدی که با اندازه‌گیری دما، شوری و سایر پارامترها؛ امکان تغییر نفسیرپذیری و ارتفاع از سطح را مشخص می‌سازند.

۳. استفاده از داده‌های آرگو برای تحقیقات اقیانوس‌شناسی.

۴. تمرکز اصلی آرگو بر این است که تغییرات فصلی اقیانوس‌ها را به همگان ارائه دهد و در قالب برنامه‌ای ۱۰ ساله، راه پیش‌ روی دغدغه‌مندان محیط زیست در جهان قرار دهد.

تحلیل داده‌های برنامه Argo

طراحی شبکه آرگو مبتنی بر بررسی تغییرپذیری کمیت‌های موردنظر توسط ارتفاع‌سنج TOPEX/Poseidon است. برای تحلیل داده‌ها، الزامات رایج در مباحث محیط زیستی نیز رعایت می‌گردد. شناورها ۱۰۰ هزار پروفیل دما/شوری (T/S) در دسترس قرار می‌دهند که توسط آن‌ها می‌توان سرعت رشد را بررسی کرد. این شناورها، داده‌ها را از هر سه درجه-سه درجه در اقیانوس جمع‌آوری می‌کنند.

طی ۱۰ روز و با رسیدن به عمق ۲۰۰۰ متری، هر سازند استفاده‌شده، ۴ الی ۵ سال عمر مفید دارد که این نکته‌ای درخور توجه است. کلیه داده‌های جمع‌آوری شده توسط شناورهای Argo به‌صورت عمومی و در زمانی معقول از طریق مرکز داده‌های “مجمع جهانی داده (GDAC)” در برست فرانسه و مونتری کالیفرنیا، پس از کنترل کیفیت خودکار و به‌صورت مطابقت با کیفیت‌های علمی که موردنظر محققان است، به‌صورت مجموعه‌ای داده، در اختیار عموم قرار می‌گیرد.

سرعت‌بخشی به علم اقیانوس‌شناسی

به‌منظور حفظ ابعاد توسعه پایدار و پرورش علم اقیانوس‌شناسی، نسل‌های آینده باید در موارد زیر قوی باشند:

۱. شناسایی و به‌صورت منظم اندازه‌گیری متغیرهای اساسی در اقیانوس‌ها از قبیل تغییرات آب و هوایی، فرایندهای اقیانوسی و سیستم‌های اجتماعی-زیست‌محیطی که می‌تواند در پوشش حسگرهای محیط زیستی و در قالب کاتالیزور اقیانوس‌شناسی عمل کنند.
۲. توسعه دادن پارامترهای عملیاتی دخیل در بخش‌های صنعتی که یکی از آن‌ها عبارت است از: فناوری جدید و کم‌هزینه، به‌عنوان مثال استفاده از سنسورهای جدید برای اندازه‌گیری و نظارت بر متغیرهای اقیانوسی.
۳. ایجاد مشارکت‌های جدید دولتی و خصوصی و نیز تحویل داده‌ها و اطلاعات کسب شده به جوامع علمی، مهندسی و جوامع فناوری.
۴. شناسایی ظرفیت‌های جدید و موجود برای پشتیبانی از سیستم‌های یکپارچه که وظیفه‌اش ایجاد آگاهی و اعلام خطرات پیش از بحرانی شدن آن‌ها است.
۵. پیاده‌سازی راه‌های ابتکاری برای به اشتراک گذاشتن داده‌ها، اطلاعات و دانش مرتبط با علم اقیانوس‌شناسی با ذینفعان این امر؛ به روشی شفاف و عادلانه.
۶. تلاش برای ادامه دادن طرح‌ها و پروژه‌های “digital twin ocean”
۷. ایجاد ظرفیت و توانایی علمی از طریق راه‌های جدید آموزشی، هماهنگ‌سازی منابع، به اشتراک گذاشتن دانسته‌ها با بخش‌های گوناگون، از جمله دانشگاه‌ها و نهادها

برای دستیابی به تغییرات مذکور، محققان باید رویکردهای کل زمین را از نظر بگذرانند؛ تا بدین‌وسیله برای مشاهده داده‌ها و نیز تجزیه و تحلیل نتایج مرتبط با مدل‌سازی اقیانوس اقدام کنند. این بحث به جوامع محیط زیستی این امکان را می‌دهد که نسبت به فرایندهای پیچیده که اقیانوس‌ها را تحت فشار قرار می‌دهند و مخرب هستند، برنامه‌ریزی کنند.

تعداد زیادی از مردم می‌دانند که ماهی‌گیری به‌صورت افراطی و نیز آلوده کردن اقیانوس‌ها، فشارهایی بر این بخش وارد می‌کند که به‌صورت افزایشی در حال تخریب اکوسیستم است؛ اما کمتر کسی است که عملکرد اقیانوس یا چگونگی تأثیر چندبعدی آن بر زندگی روزمره را درک کند. واضح است که اقیانوس‌ها از زندگی مردم روی کره زمین حمایت می‌کنند و دارای فواید اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی هستند. علاوه بر این، باید گفت که اقیانوس فقط یک منبع برای انسان نیست، بلکه به‌خاطر وجودش برای ساکنان زمین حائز اهمیت و دارای ارزشی ذاتی است.

یکی از نکات مهم در این حیطه این است که محققان با زبانی گویا و ساده و آشکار، دست به آگاهی‌رسانی عمومی بزنند. این آگاهی‌رسانی باید به نحوی باشد که همراستا با حفظ توسعه پایدار باشد و به فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلف مربوط گردد. محققان باید به‌صورت هدفمند نسل آینده را مورد بررسی خود قرار دهند تا بتوانند در تحلیل‌ها و نتایج خود به این اشخاص آموزش‌های لازم را منتقل کنند. آن‌ها برای مشارکت هرچه بیشتر و بهتر افراد، باید از دنیای تجارت و سیستم‌های سرگرمی استفاده کنند که بدین‌نحو قدرت رسانه را نیز به کار بگیرند.

امنیت غذایی در اقیانوس

محصولات غذایی دریایی از جمله ماهی‌ها، جلبک‌ها و بی‌مهرگان جزء اصلی مواد غذایی امن در سراسر جهان هستند. این منابع، منشأ اصلی پروتیئن برای بخش قابل‌توجهی از جمعیت جهانی هستند، به‌ویژه در کشورهایی که در معرض گرسنگی گسترده قرار دارند. حتی در پیشرفته‌ترین کشورها، مصرف ماهی سرانه بالایی دارد و به‌طور مطلق در حال افزایش است. این مطلب پیامدهای مهمی برای امنیت غذای جهانی و تجارت‌های این شاخه از مواد غذایی دارد.

شیلات و آبزی‌پروری یکی از منابع اصلی تأمین معیشت در کشورهای ساحلی هستند. مزایای اقتصادی و اجتماعی قابل‌توجه ناشی از این فعالیت‌ها، از جمله تهیه منابع اصلی مواد غذایی، راهکاری برای فعالیت‌های معیشتی است و درآمد بسیار بالایی برای فقیرترین مردم جهان محسوب می‌شود. به‌عنوان پایه اصلی بسیاری از جوامع ساحلی، شیلات و آبزی‌پروری نقش مهمی در در ساختار اجتماعی بسیاری از مناطق دارد. شیلات در مقیاس کوچک -به‌ویژه آن‌هایی که در بسیاری از جوامع فقیر امرار معاش می‌کنند-، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.

بسیاری از شیلات ساحلی به‌دلیل بهره‌برداری بیش از حد، درگیری با عملیات‌های ماهی‌گیری در حجم و اندازه بزرگتر و از دست دادن بهره‌وری در اکوسیستم های ساحلی ناشی از انواع دیگر اثرات در معرض تهدید هستند. این موارد شامل از بین رفتن زیستگاه، آلودگی و تغییر اوضاع و همچنین از بین رفتن دسترسی به فضای مناسب به عنوان اقتصادهای ساحلی و استفاده‌های متنوع از دریا هستند.

برآوردهای فعلی از تعداد سهام مازاد ماهی، اثرات گسترده‌تر ماهی‌گیری بر اکوسیستم های دریایی و نیز بهره‌وری آن‌ها را در نظر نمی‌گیرد. این تأثیرات از جمله صید کردن، اصلاح زیستگاه و اثرات آن در شبکه مواد غذایی؛ بر توانایی اقیانوس برای ادامه تولید پایدار مواد غذایی مؤثر است و باید با دقت مدیریت شود. انتشار سهم ماهی ممکن است ابزاری برای کمک به بازسازی منابع شیلات فقیر شده در برخی مناطق فراهم آورد.

در سال ۲۰۱۲، بیش از یک-چهارم ذخایر ماهی در سراسر جهان توسط سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد به‌عنوان “مازاد ماهی” دسته‌بندی شد. فقط چند راهکار برای افزایش عملکرد در دسترس است. پرداختن به دغدغه‌هایی پایدارتر به‌طور مؤثر (از جمله پایان‌دادن به ماهی‌گیری بیش از حد، از میان برداشتن ماهی‌گیری غیرقانونی، بازسازی منابع تخلیه‌شده، کاهش تأثیرات گسترده ماهی‌گیری بر اکوسیستم و بررسی اثرات منفی آلودگی اقیانوس) جنبه‌های مهمی در کنترل بخش شیلات است. در بررسی انجام‌‌شده مشخص شد، پایان‌دادن به ماهی‌گیری بیش از حد و بازسازی منابع تخلیه‌شده، سبب افزایش ۲۰ درصدی عملکرد بالقوه شد.

تلاش‌های ماهی‌گیران در بسیاری از مناطق مختلف جهان، موجب شده برای آن‌ها یارانه در نظر گرفته شود و بسیاری از این یارانه‌ها، منافع اقتصادی خالص اقتصادی را برای دولت‌ها تضعیف می‌کنند. یارانه‌هایی که برای تشویق ظرفیت‌های اضافی و صید بیش از حد و در نتیجه ضرر برای دولت‌ها می‌شوند، این خسارت‌ها غالباً توسط جوامع وابسته به منابع شیلات به‌دلیل معیشت و امنیت غذایی آن‌ها تحمل می‌شود.

عصر جدید علم اقیانوس‌شناسی

شایان ذکر است که UN Decade of Ocean Science به‌منظور توسعه پایدار در امریکا روند جدیدی اتخاذ نموده است که در فعالیت‌های خود برای برنامه‌ریزی، پیاده‌سازی و تحویل علم مورد نیاز برای تحقیق‌های SDG مشارکتی جهانی خواهد داشت. علیرغم تمام مزایایی که متوجه اقیانوس‌ها است و ذکر گردید، اقیانوس‌ها نشانه‌های قابل‌توجهی از تغییر در اثر فعالیت‌های انسانی نشان می‌دهند. این نشانه‌های منفی عبارت‌اند از: افزایش درجه حرارت متوسط سطح دریا، تغییراتی عجیب در بحث شیمی اقیانوس‌ها و نیز تغییراتی در اکوسیستم دریایی و خدماتی که ارائه می‌دهند.

برای دستیابی به موفقیت طبق پیش‌فرض های این بخش، باید زمینه‌هایی برای ابراز روش‌های جدید به‌منظور گردهم آوردن ذینفعان اقیانوس ایجاد گردد. این عمل باعث می‌شود از ماهیان بومی شروع شود و تا رهبران شرکت‌های بزرگ مرتبط با اقیانوس پیشروی صورت بگیرد؛ تا در یک فرایند علمی با محوریت نجات اقیانوس‌ها، راه‌حل هایی برای تولید محیط‌های اقیانوسی جدید ایجاد گردد.

این که آیا این دهه می‌تواند دهه دستیابی به تحول در علم اقیانوس‌شناسی باشد یا خیر، بستگی به تلاش مشترک محققان و مهندسان از کلیه رشته‌ها، نیروی کار موجود در این حیطه و نیز تمام ذینفعان دارد. گرچه طرح مزبور، عملاً تا سال ۲۰۲۱ شروع نمی‌شود، اکنون زمان آن است که همه ذینفعان از جمله پژوهشگران گردهم آیند تا این رویدادهای تحول‌گرا توسعه یابد و بدین‌طریق از آن حمایت کنند، پروژه‌ها و مشارکت‌های جدید پیشنهاد شود و بخشی از جامعه جهانی اقیانوس تشکیل شود تا رفته‌رفته توسعه یابد و همه‌گیر شود.

جمع‌بندی

اقیانوس بخش مهمی از جهان ما است، چیزی که همه ما در آن سهیم هستیم، همه از آن سود می‌بریم و همه روی آن اثر می‌گذاریم. دانستن ارتباط ما با اقیانوس و مشارکت آگاهانه در بحث آینده اقیانوس، به درجه‌ای از سواد اقیانوسی نیاز دارد. سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در این حیطه انجام شده است که طی ۱۵ سال گذشته توسط دولت‌ها و سازمان‌های غیردولتی به‌منظور افزایش سود حاصل از اقیانوس بوده است. با این وجود تلاش‌های اندکی برای درک تأثیر این تلاش‌ها توسط افراد جوامع مختلف صورت گرفته است. از آنجا که کار برای بهبود سواد اقیانوس نسبتاً جدید است -به‌ویژه در خارج از امریکا-، بیشتر بر فعالیت‌های برنامه‌ای و مداخلات در بخش‌های دیگر تمرکز شده است. لازم به ذکر است که این مداخلات، تا همین اواخر مورد توجه جامعه فرهیخته آموزشی قرار نگرفته است.

بررسی بین‌المللی سواد اقیانوسی، از اولین ابزارهایی است که برای حمایت از تلاش کسانی که قصد آموزش شهروندان را دارند به‌طور گسترده مورد توجه قرار گرفته است. حقیقت این است که گروه کوچکی از مردم می‌توانند با کمک ده‌ها محقق و دست‌اندکار از سراسر جهان، تلاش‌هایی بین‌المللی حتی با بودجه محدود انجام دهند.

هدف از این بحث کردن ها این است که ابزاری ایجاد گردد که نمایانگر کل باشد. شاید مطالب موجود در این حیطه، هرکدام از سمتی به قضیه نگاه کند، اما هدف نهایی این است که به اقیانوس و به تبع آن به زمین کم شود.

رسماً از تمام دوست‌داران محیط زیست دعوت می‌شود تا با مراجعه به این سایت، در این انجمن ثبت‌نام نمایند:

www.ocendecade.org