✅سرطان و درمان آن بدون وارد کردن آسیب به بافت‌های سالم همواره موضوع تحقیق و پژوهش بوده‌است. این بار دانشمندان با به راه انداختن مسیر آپوپتوز در سلولهای سرطانی موفق به کشف ترکیبی جدید شدند که به صورت اختصاصی تنها سلولهای سرطانی را از بین می‌برد و به سلول های سالم آسیبی نمی‌زند.
?دانشمندان موفق به کشف نخستین ترکیبی شدند که سلولهای سرطانی را وادار به خودکشی می‌کند اما به سلولهای عادی بدن آسیبی نمی‌رساند. این روش جدید درمانی جهت درمان لوکمی میولیدی حاد (AML) به کار رفته است اما به نظر می‌رسد در درمان سایر انواع سرطان نیز موثر واقع شود.
?AML حدود یک سوم از کیس‌های جدید لوکمی را در بر می‌گیرد و سالانه ۱۰۰۰۰ آمریکایی در اثر این بیماری جان خود را از دست می‌دهند. نرخ زنده‌مانی این بیماران برای چندین دهه تنها ۳۰ درصد بوده است، لذا نیاز به درمان‌های جدید شدیدا احساس می‌شود.
?این ترکیب جدید با هدف قرار دادن مسیر آپوپتوز، سرطان را مورد تهاجم قرار می‌دهد. آپوپتوز فرایندی است که نقش مهمی در خلاص کردن بدن از شر سلولهای ناخواسته و یا غیرفعال دارد، برای مثال، آپوپتوز در دوران جنینی بافت‌های اضافی بین انگشتان و سایر نواحی را از بین می‌برد؛ به علاوه بعضی از داروهای شیمی‌درمانی نیز با تخریب DNA به صورت غیرمستقیم مسیر آپوپتوز را به راه می‌اندازند.
?آپوپتوز هنگامی اتفاق میافتد که BAX، پروتئین جلاد، توسط پروتئین‌های پیش‌آپتوزی فعال شود. وقتی این مولکول فعال شد در میتوکندری که مرکز تامین انرژی سلول است ساکن می‌شود و در آن سوراخ‌هایی کشنده ایجاد می‌کند. اما معمولاً سلولهای سرطانی این فرایند را مدیریت می‌کنند و مانع از این می‌شوند که توسط BAX کشته شوند. آن‌ها با تولید مقادیر فراوان از پروتئین‌های ضد آپوپتوزی که منجر به سرکوب BAX و فعال‌کننده‌های آن می‌شوند، از نجات خود اطمینان حاصل می‌کنند.
?این ترکیب جدید با اتصال مستحکم به جایگاه فعال پروتئین BAX به این پروتئین سرکوب شده جانی دوباره می‌بخشد. BAX سپس می‌تواند سریعا به فعالیت بپردازد و سلولهای سرطانی را از بین ببرد در حالی که به سلولهای عادی آسیبی نمی‌رسد. به‌علاوه این ترکیب می‌تواند همراه سایر دارو‌ها به کار برده شود تا سریع‌تر و موثر‌تر سلولهای سرطانی را از بین ببرد و همچنین عوارض جانبی کمتری در مقایسه با داروهای شیمی‌درمانی برای بیمار داشته‌باشد.
?دکتر Gavathiotis سابقا سرپرست نویسندگان مقاله‌ای در Nature بوده است که برای اولین شکل و ساختار ناحیه فعال BAX را شرح داده است. او سپس به دنبال مولکولی گشت که قادر باشد BAX را به گونه‌ای فعال کند که بتواند بر مقاومت سلولهای سرطانی برای آپوپتوز غلبه کند. تیم او در ابتدا با استفاده از کامپیوتر حدود یک میلیون ترکیب را مورد بررسی قرار دادند تا درنهایت به آن‌هایی که دارای پتانسیل لازم برای اتصال به BAX بودند، دست یابند. ۵۰۰ ترکیب امیدوارکننده اولیه ، که بسیاری از آن‌ها برای اولین بار سنتز شدند، وارد آزمایشگاه شدند تا از این طریق ارزش‌گذاری شوند.
?ترکیبی که BTSA1 (کوتاه شده‌ی BAX Trigger Site Activator 1) نامیده شد، اثبات کرد که قدرتمندترین فعال‌کننده است و وقتی به رده سلولهای AML اضافه می‌شود، باعث آپوپتوز سریع و فراگیر می‌شود. محققان سپسBTSA1 را در نمونه‌های خونی بیماران با ریسک بالای AML مورد آزمایش قرار دادند. BTSA1در سلولهای AML بیماران منجر به آپوپتوز شد اما اثری روی سلولهای بنیادی خون‌ساز بیماران نداشت.
?در نهایت محققان مدل‌های حیوانی AML را با پیوند‌زدن سلولهای AML انسان به موش ایجاد‌کردند. BTSA1 به نیمی از موش‌ها داده‌شد، درحالیکه نیم دیگر به عنوان کنترل باقی ماندند. به طور میانگین موش‌هایی که با BTSA1 تیمار شده‌بودند نسبت به موش‌های کنترل به طور چشمگیری بیشتر زنده ماندند (۵۵ روز در مقابل ۴۵ روز) ؛ به علاوه ۴۳ درصد از موش‌های تیمار شده با BTSA1 تا ۶۰ روز زنده ماندند و هیچ علامتی از AML از خود بروز ندادند.
?مهم‌تر این که موش‌های تیمار شده با BTSA1 هیچ علامتی از سمیت نیز نشان ندادند. دکتر Gavathiotis دراین‌باره می‌گوید: BTSA1 ، BAX را فعال می‌کند و باعث القای آپوپتوز در سلولهای AML می‌شود در حالیکه به بافت‌ها و سلولهای سالم آسیبی نمی‌زند، احتمالا به این دلیل که سلولهای سرطانی برای آپوپتوز آماده شده‌اند. وی در ادامه می‌افزاید: نتیجه این تحقیق نشان می‌دهد که سلولهای AML بیماران مقادیر بسیار بیشتری از BAX در مقایسه با سلولهای خونی افراد سالم دارد بنابراین با در اختیار داشتن مقادیر بالای BAX حتی دزهای پایین BTSA1 هم می‌تواند باعث فعال شدن BAXهای کافی جهت القای مرگ سلولی از طریق آپوپتوز شود، در حالیکه به سلولهای عادی که دارای مقادیر بسیار کم از BAX و یا کلا فاقد آن هستند، آسیبی نمی‌رساند.
?در ادامه این تیم تحقیقاتی قصد دارند تا تاثیر BTSA1 را روی نمونه حیوانی سایر انواع سرطان نیز بررسی کنند.
?ترجمه: یاسمن اسعدی
✅عضویت در زیست فن پزشکی مولکولی
