کشف یک بیماری ژنتیکی جدید و مکانیسم زیربنایی آن
در سلسله مطالعاتی که توسط گروهی از دانشمندان بین‌المللی انجام شده است، یک سندرم ژنتیکی جدید که علاوه بر ایجاد ناهنجاری‌های اسکلتی، موجب مشکلات روانی نیز می‌شود، کشف شده است. این کشف به دنبال مطالعاتی که ابتدا در گورماهی، نوعی ماهی کوچک آب‌های گرمسیری، شروع شده بودند، به نقش مهم ترشح کلاژن در طیف گسترده‌ای از علائم بالینی سندرم ژنتیکی فوق اشاره می‌کند.
محققان مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت آمریکا با همکاری پژوهشگرانی از دیگر نقاط دنیا، نوعی سندرم ناشی از جهش یک ژن واحد را کشف کرده‌اند که CATIFA نام‌گذاری شده است. این نام، از ابتدای حروف مربوط به علائم اصلی این بیماری گرفته شده‌اند که شامل شکاف کام، آب‌مروارید، ناهنجاری دندانی، ناتوانی ذهنی، بدفرمی در صورت و ADHD یا اختلال کم توجهی-بیش فعالی هستند.
در این مطالعه، سه منبع اطلاعاتی مختلف شامل: یک مدل گورماهی، یک بیماری ژنتیکی کودکان و یک بانک اطلاعاتی از سوابق سلامت الکترونیکی که به یک بیوبانک یا بانک زیستی DNA متصل است، به‌صورت ترکیبی مورد استفاده واقع شده‌اند. در این خصوص، الا ناپیک دانشیار مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت آمریکا می‌گوید: “هر یک از این سه منبع داده، دارای مزایا و کاستی‌های خاص خود برای کشف بیماری‌ها هستند. لذا ما به ذهنمان رسید که چرا از آن‌ها به‌صورت هم‌زمان استفاده نکنیم؟”
ناپیک و همکارانش پیش‌ازاین در حال بررسی عملکرد ژنی به نام ric1 در گورماهی بوده‌اند و می‌دانستند که ایجاد جهش در این ژن، می‌تواند ترشح کلاژن را مختل کرده و باعث ایجاد نقص‌های صورت و جمجمه و سایر نقایص اسکلتی در ماهی مورد اشاره شود.
این محققان متوجه شدند که گروه دیگری از پژوهشگران، جهشی را در نسخه انسانی ژن گورماهی، یعنی RIC1 را گزارش کرده‌اند که در چند کودک از یک خانواده، منجر به ایجاد بیماری آب‌مروارید اطفال شده است. به همین دلیل، تیم پژوهشی ناپیک، گورماهی‌ها را برای ابتلا به آب‌مروارید بررسی کرد، اما هیچ موردی را نیافت. لذا ناپیک و همکارانش به این فکر افتادند که کودکان فوق را برای علائم احتمالی دیگری که زیر سنگینی بیماری آب‌مروارید، فرصت خودنمایی نیافته بودند، بررسی کنند و در همین راستا، آن‌ها از بانک زیستی DNA به نام BioVU کمک گرفتند.
آن‌ها با بررسی لیست ارائه‌شده توسط بانک زیستی فوق، مشابهت‌هایی را با آنچه در تحقیقات خود برای گورماهی یافته بودند، مشاهده کردند و به همین دلیل، بر آن شدند تا اطلاعات بیشتری را از کودکان مبتلابه جهش RIC1 و آب‌مروارید به دست آورند.
در این راستا، آن‌ها از تیم پزشکی مستقر در عربستان سعودی که بیماران مبتلابه جهش RIC1 را گزارش کرده بودند، درخواست نمودند تا مجدداً آن بیماران را برای لیست علائم مشتق شده از BioVU ارزیابی کنند. نتایج شگفت‌انگیز این اقدام، باعث مشاهده علائم مشترکی از بیماران فوق که شامل هشت فرزند از دو خانواده خویشاوند بودند، شد.
به گفته ناپیک، تمام علائم بیماری جدید یا همان CATIFA، می‌تواند به از بین رفتن عملکرد کلاژن ربط داده شود. این ماده، ماده اصلی ساختاری ماتریکس خارج سلولی است و مانند ملاتی برای آجرهای سلولی عمل می‌کند. با استفاده از گورماهی، ناپیک و تیمش توانستند تشخیص دهند که پروتئین RIC1، بخشی از ماشین‌آلات سلولی است که کلاژن را فرآوری کرده و به بیرون سلول می‌فرستد.
ناپیک در این خصوص می‌گوید: “در صورت عدم وجود ژن RIC1، محموله کلاژن به بیرون سلول فرستاده نمی‌شود و لذا ماتریکسی هم تشکیل نمی‌گردد. این همان علتی است که به‌موجب آن طیف وسیعی از علائم مختلف را در بیماران مبتلابه CATIFA به وجود می‌آورد.”
این یافته‌ها که در کنار هم، منجر به شناسایی یک بیماری ژنتیکی جدید به همراه درک مکانیسم‌های زیربنایی آن شده‌اند، در نشریه معتبر و بین‌المللی Nature Medicine منتشر گردیده‌اند.
