نمونه گیری از خون برای تشخیص پیشروی گلیوبلاستوما

در پژوهش انجام‌شده بر روی مبتلایان به گلیوبلاستوما، غلظت cfDNA (دی‌ان‌ای خارج سلولی) در خون این افراد به عنوان نشانگری برای پیش‌روی سرطان مورد بررسی قرار گرفت. در افراد مبتلا به این سرطان، غلظت بالای cfDNA در خون نشان‌دهنده‌ی پیشروی بیشتر سرطان است. به این ترتیب نمونه‌برداری از خون به عنوان روشی جایگزین برای بررسی بافت تومور مطرح می‌شود.

گلیوبلاستوما، خطرناک‌ترین و رایج‌ترین سرطان مغز در بزرگسالان است. سالانه حدود ۱۱،۰۰۰ نفر به این سرطان دچار می‌شوند و احتمال زنده‌ماندن بیش از ۵ سال در این افراد، بین ۵ تا ۱۰ درصد است.

بررسی پیشرفت تومور، همواره یکی از مشکلات اساسی در گلیوبلاستوما بوده‌است، زیرا بررسی از طریق تصویربرداری همواره با خطا همراه است. هم‌چنین بافت تومور هتروژن است و بخش‌های مختلف تومور جهش‌های ژنتیکی متفاوتی دارند، پس برای درمان کامل، باید تمام بافت تومور بررسی شود. دنبال کردن جهش‌ها در گذر زمان نیز ممکن نیست، زیرا برای نمونه‌برداری از تومور مغزی به عمل جراحی نیاز است.

افراد مبتلا به این سرطان، در ابتدای تشخیص بیماری، تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند و تومور از بدنشان خارج می‌شود. بنابراین نمونه‌برداری‌های مجدد در طی درمان با توجه به تهاجمی بودن روش نمونه‌برداری، مشکل خواهد بود. در افرادی که بعد از درمان، سرطان مجدد بازمی‌گردد، مشکلات جدی‌تر است، زیرا معمولاً سلول‌های توموری جدید، در مقایسه با سلول‌های توموری قبلی بسیار متفاوت هستند.

در سال‌های اخیر پزشکان برای بررسی تومورهای مختلف (به ویژه در سرطان ریه) از بافت‌برداری مایع استفاده می‌کنند، اما تا به حال از بافت‌برداری مایع برای تومور مغزی استفاده نشده‌ بود که در این مطالعه برای نخستین بار انجام شد. با این روش، به سادگی و از روی نمونه‌ی خون افراد می‌توان پیشرفت سرطان را بررسی کرد و حتی اطلاعاتی از جهش‌های ایجادشده در سلول‌های سرطانی به‌ دست‌ آورد.

ملکول‌های cfDNA در واقع DNA هایی هستند که از سلول‌های سرطانی و سایر سلول‌های بدن به داخل خون وارد شده‌اند. در مطالعه‌ی انجام‌شده برروی 42 فرد مبتلا به گلیوبلاستوما، از خون این افراد نمونه‌برداری صورت گرفت و غلظت cfDNA موجود درخون آن‌ها را اندازه‌گیری کردند. مشاهده شد که مقدار cfDNA ، با میزان پیشرفت گلیوبلاستوما در این افراد، هم‌بستگی دارد. افراد مبتلا که غلظت cfDNA در خون آن‌ها بیشتر بود، بقای بدون پیشرفت (progression-free survival) کمتری داشتند. ۲۸ نفر با غلظت کمتر cfDNA، بقای بدون پیشرفت حدوداً دوبرابر نسبت به ۱۴ نفر با غلظت بالاتر cfDNA داشتند. هم‌چنین نتایج، نشان‌دهنده‌ی آن بود که قبل یا در هنگام پیشرفت سرطان، غلظت cfDNA در خون افزایش پیدا می‌کند.

در بررسی توالی cfDNA که بر روی 20 نفر انجام شد، ۱۱ مورد دارای جهش بودند که این جهش‌ها با جهش‌های موجود در سلول‌های توموری تفاوت داشتند. بنابراین با استفاده از جهش‌های موجود در cfDNA به اطلاعات کامل‌تری از بافت تومور می‌توان دست یافت و درمانی مناسب‌تر برای سرطان در هر فرد را پیدا کرد.