قرن بیست و یکم با دوره جدیدی در واکسینولوژی همراه بوده است که در آن فناوری ژنتیک نوترکیب در سرعت بخشیدن به تولید واکسن ایفای نقش کرده است. این امر به وضوح در جریان همه‌گیری اخیر کووید-19 خود را نشان داده است. کووید-19 توسط سندرم حاد تنفسی کروناویروس 2 (SARS-CoV-2) ایجاد می‌شود. این ویروس توسط بیماران با یا بدون علامت منتقل می‌شود، بنابراین کنترل شیوع بیماری به دلیل عدم وجود یک درمان خاص یا واکسن، بسیار چالش‌برانگیز است.
در طی یک قرن گذشته، کنترل اپیدمی به واسطه واکسن‌هایی که با استفاده از فناوری‌های مختلف ایجاد شده‌اند، به طور عمده با غیرفعال و یا ضعیف کردن پاتوژن‌ها، با موفقیت انجام شده است. در طول همه‌گیری اخیر کووید-19، شش کاندید واکسن کدکننده یا ارائه‌دهنده آنتی‌ژن‌های SARS-CoV-2 برای ارزیابی ایمنوژنتسیتی، از جمله آزمایشات مبتنی بر mRNA، وکتور آدنوویروسی 5، وکتور آدنوویروسی شامپانزه ChAdOx1، یک وکتور لنتی‌ویروسی، DNA و سلول‌های ارائه‌دهنده آنتی‌ژن مصنوعی یا aAPC وارد فاز 1 کارآزمایی‌های بالینی شده‌اند.
با وجود این واقعیت که اکثر این کاندیداهای واکسن کووید-19 در کارآزمایی‌های فار 1 در حال ارزیابی هستند، برخی از آن‌ها آزمایشی‌اند (واکسن‌های DNA/RNA) و ممکن است برای گرفتن مجوز، راهی طولانی در پیش داشته باشند. اطلاعات موجود نشان می‌دهد که کاندیداهای مختلف واکسن، گلیکوپروتئین اسپایک (S) کووید-19 را برای خنثی کردن ویروس و جلوگیری از اتصال به گیرنده مبدل آنژیوتانسین (ACE2) انسان بیان می‌کنند، که به عنوان گیرنده مشترک برای ورود ویروس SARS-CoV-2 شناخته می‌شود.
در مقایسه با کووید-19، سایر کروناویروس‌ها از قبیل MERS-CoV8 و SARS-CoV9 پس از شیوع، به ترتیب طی 22 و 25 ماه به مرحله آزمایش‌های بالینی رسیدند. در هر دو مورد کارآزمایی بالینی اول بر اساس واکسن‌های DNA انجام شده بود که گلیکوپروتئین اسپایک (S) را کدگذاری می‌کردند. سرعت رسیدن به مراحل بالینی در مورد واکسن کووید-19 بسیار قابل توجه است به ویژه زمانی که در مقایسه با بیماری‌های نوظهوری مانند دنگو، ژینکونگونیا و زیکا قرار می‌گیرد که تقریباً حدود 52، 19 و 9 سال پس از اعلام شیوع‌های عمده توسط سازمان جهانی بهداشت به کارآزمایی انسانی رسیدند.
سایر بیماری‌های نوظهور که باعث همه‌گیری‌های اساسی شده‌اند عبارتند از: بیماری‌های ویروسی تب هموراژیک مانند ابولا، تب کریمه-کنگو و تب لاسا. این‌ها بیش از سه دهه زمان بردند تا به اولین ارزیابی انسانی برسند. اما متأسفانه هنوز هم نتایج ایمنی و تحمل‌پذیری مناسبی را نشان نداده‌اند. کارآزمایی‌های اولیه بالینی واکسن ممکن است همیشه منجر به تاًیید موفقیت‌آمیز نشود اما می‌تواند راه موفقیت واکسن‌های بعدی در دستیابی به مجوز را هموار کند.
اکثر واکسن‌های دارای مجوز عمدتاً مبتنی بر پاتوژن‌های غیرفعال یا ضعیف شده هستند که مسیر تولید و توسعه واکسن را طولانی و هزینه آن را بیشتر می‌کند. فناوری‌های وکتور ویروسی نوترکیب، DNA/RNA و پروتئین سریع‌ترین روش‌ها در تولید واکسن هستند اما تعداد معدودی از آن‌ها تاکنون فقط برای استفاده در دامپزشکی مجاز شده‌اند، زیرا برای برخی از واکسن‌های انسانی هنوز مقررات نظارتی برای تأیید و تجاری‌سازی انجام نشده است. اما شرایط اضطراری بین‌المللی مانند کووید-19 کنونی می‌تواند فشار لازم برای اخذ مجوز را اعمال کند. این امر پتانسیل واکسینولوژی را برای پیشرفت سریع، در صورت وجود حمایت بین‌المللی مناسب برجسته می‌کند.
