در دسته ماهی‌ها و قورباغه‌ها، چتر ماهی‌ها، سلول های بنیادی شکننده را نسبت به امواج مضر آفتاب در امان قرار می دهند. این کشف، در ۱۳ ژوئن ۲۰۱۸ در نشریه Nature به چاپ رسیده است و از ابزار هوشمندی در بدن برخی جانوران آبزی پرده برمی‌دارد که برای در امان نگه داشتن سلول‌های بنیادی خون ساز حیاتی به کار می‌رود.
یکی از نویسندگان این پژوهش و پژوهشگر موسسه پزشکی Howard Hughes، لئونارد زون، توضیح می‌دهد که چگونه مغز استخوان انسان در استخوان‌های مانع نور مجزا، قرار گرفته است. فهمیدن جزئیات این حفاظت در درک سوء عملکرد سلول‌های مغز استخوان به ما کمک می‌کند.
دکتر زون که بیولوژیست سلول‌های بنیادی در بیمارستان کودکان بوستون و دانشگاه هاروارد نیز بوده، معتقد است: «اگر شما بتوانید این سلول های بنیادی را بهتر حفظ کنید، آنها خیلی دستخوش آسیب نخواهند شد. چرا که این سلول‌ها مسئول تولید سلول‌های خونی جدید هستند وآسیب به آنها به معنی آسیب به تمام بدن است.»
مکانیسم تولید سلول های خونی در انسان و سایر حیوانات، در داخل استخوان‌ها قرار گرفته‌است. امادر ماهی‌ها، آنها در کلیه جای گرفته‌اند. محقق فوق دکتری دانشگاه هاروارد، فردریچ کپ، که اکنون در بیمارستان کودکان در فریبرگ آلمان است، زمانی که لارو قزل‌آلا را بررسی می کرد، اشاره کرد که رده‌ای از سلول‌های تیره دقیقاً در ناحیه فوقانی کلیه ماهی شناورند. این سلول‌ها مشابه سلول‌های رنگدانه داری که مسئول برنزه کردن پوست در تابش آفتاب تابستان ، ملانوسیت هستند.
رنگ تیره ملانوسیت‌ها، همچنین نشستن چتر گونه آنها درست در بالای سلول‌های بنیادی، به نوعی یک سپر کدر یا چتر را تشکیل می دهند که DNA سلول‌های بنیادی را از اشعه UV آفتاب حفظ می‌کند. نور خورشید DNA را در مسیری می‌کشاند که می‌تواند منجر به آسیب مولکولی شود، که این موضوع در آزمایشگاه قابل مشاهده است.
گروه دکتر زون مجموعه آزمایش‌هایی را انجام دادند تا این چترها را با استفاده از لاروهای قزل‌آلای جهش یافته و دارای کمبود ملانوسیت مورد مطالعه قرار دهند. این محققان، امواج UV را به هر دو لارو معمولی و جهش یافته تاباندند. بعد از این تابش، گروه دریافت که لارو جهش یافته آسیب‌های DNA بیشتری در مقایسه با لارو معمولی در سلول‌های کلیه خود داشت و با وجود تابش امواج UVB که علت اصلی آفتاب سوختگی بود، سلول‌های بنیادی بدون رنگدانه کلیه‌های ماهی کشته شده بودند. زون در این خصوص بیان کرده است: «آن چتر ملانوسیتی یک محافظ مهم برای سلول های بنیادی است.»
یک آزمایش نهایی و به گفته دکتر زون: «احتمالاً بهترین آزمایشی که ما انجام داده ایم»، محققان را قانع کرد که فرضیه‌شان درست بوده است. دانشمندان ماهی را چرخاندند و چتر هایش را وارونه قرار دادند و لاروهای قزل‌آلای بیهوش شده به اینصورت شناور شدند. محققان مشاهده کردند که در این ماهی‌های وارونه، تابش UV تعداد سلول‌های بنیادی کلیه را در مجموع تا مقادیری که در ماهی فاقد ملانوسیت دیده شده بود، کاهش داد. درحقیقت این چتر می‌بایست مابین خورشید و سلول های بنیادی قرار بگیرد تا بتواند موثر واقع گردد، دکتر زون نیز معتقد است: «قطعاً یک جهت‌گیری خاص برای حفاظت وجود دارد.»
زون همچنین اظهار کرده است: «این نتایج، اهمیت تفکر درباره زندگی یک حیوان بیرون از آزمایشگاه را پررنگ می‌کند. ماهی‌ای که در محدودیت‌های ساختگی آزمایشگاهی متولد شده و رشد می‌کند، نیازی به حفاظت از UV ندارد. اما قزل‌آلای وحشی در شالیزار‌های برنج و استخر‌های کوچک و شفاف آب زندگی می‌کند؛ جایی که نور آفتاب به راحتی می تواند نفوذ کند.»
❇️ ترجمه: محمد شجاعیه
✅ منبع: Nature
✅ عضویت در کانال زیست فن
