پژوهشگران انستیتوی Wellcome Sanger به این نتیجه رسیده‌‌اند که ویرایشگر ژن CRISPR/Cas9 می‌تواند موجب تحمیل آسیب ژنتیکی بسیار زیادی بر DNA سلول‌ها شود. این نتایج ممکن است در آینده به شکل‌گیری نگرانی‌هایی در زمینه‌ی ایمنی درمان‌های ژنی جدید مبتنی بر کریسپر شود، زیرا چنین آسیب غیرمنتظره‌ای می‌تواند منجر به بروز تغییرات خطرناکی در برخی سلول‌ها شود.
علاوه بر این، نتایج مطالعه‌ی فوق، که در ژورنال Nature Biotechnology منتشر شده، حاکی از آن است که آزمایش‌های استانداردی که تاکنون جهت تشخیص تغییرات DNA به کار گرفته می‌شدند، این دسته از آسیب‌های ژنتیکی را از قلم انداخته بوده‌اند. به همین دلیل، آزمایش‌های خاصی برای ارائه‌ی هر نوع درمان ژنتیکی بالقوه مورد نیاز است.
کریسپر یکی از جدیدترین ابزارهای ویرایش ژنوم است. این ویرایشگر ژن می‌تواند بخش‌هایی از DNA سلول را از طریق برش نقاط خاص و ایجاد تغییراتی در آن محل دگرگون سازد. کریسپر در حال حاضر به طور گسترده‌ای در تحقیقات علمی مورد استفاده قرار گرفته و هم‌چنین به عنوان یک روش امیدوارکننده جهت ارائه‌ی درمان‌های مبتنی بر ویرایش ژنوم در بیماری‌هایی مانند ایدز، سرطان، یا کم‌خونی سلول داسی‌شکل، به کار گرفته می‌شود. چنین درمان‌هایی می‌توانند ژن عامل بیماری را غیرفعال کرده و یا جهش ژنتیکی را اصلاح نمایند. با این حال، قبل از استفاده از هر گونه درمان بالقوه‌ای، ابتدا باید مشخص شود که درمان مورد نظر امن است یا خیر.
مطالعات قبلی نتوانسته بودند تعداد معنی‌داری از جهش‌های غیرقابل پیش‌بینی ناشی از کریسپر را در محل ویرایش ژن هدف نشان دهند. لذا برای بررسی بیشتر، پژوهشگران یک مطالعه‌ی کامل سیستماتیک را بر روی سلول‌های موش و انسان انجام داده و دریافتند که کریسپر اغلب باعث بروز جهش‌های گسترده‌ای می‌شود که معمولاً در فاصله‌ای دورتر از مکان‌های هدف ]ویرایش[ رخ می‌دهند.
محققان هم‌چنین دریافتند که در بسیاری از سلول‌ها، بازآرایی‌های ژنتیکی قابل توجهی، مانند حذف و جای‌گیری DNA، قابل مشاهده است. این امر می‌تواند منجر به فعال یا غیرفعال شدن ژن‌های مهمی شود، که ممکن است پیامدهای عمده‌ای در زمینه‌ی به کارگیری کریسپر برای درمان داشته باشد. به علاوه، برخی از این تغییرات در فاصله‌ی بسیار دورتری از محل هدف قرار داشتند، فلذا مشاهده‌ی آن‌ها با استفاده از روش‌های استاندارد تعیین ژنوتیپ امکان‌پذیر نبود.
پروفسور آلن بردلی، نویسنده‌ی مقاله‌ی فوق از انستیتوی Wellcome Sanger در این خصوص گفت: «این اولین ارزیابی سیستماتیک ما از رویدادهای غیرمنتظره‌ی ویرایش مبتنی بر کریسپر در سلول‌های درمانی است. ما دریافتیم که تاکنون، تغییرات ایجاد شده در DNA، به شدت مورد غفلت واقع شده بوده است. بنابراین، در استفاده از این فناوری به منظور ژن‌درمانی باید با احتیاط رفتار شده و اثرات مضر احتمالی به دقت بررسی شوند.»
مایکل کوشیکی، نویسنده‌ی اول مقاله از انستیتوی Wellcome Sanger، اذعان داشت: «من در آزمایش اولیه از کریسپر به عنوان یک ابزار برای مطالعه‌ی فعالیت ژن استفاده نمودم. با این حال، مشخص شد که رویداد غیرمنتظره‌ای در حال رخ دادن است. هنگامی که ما متوجه گستره‌ی بازآرایی ژنتیکی شدیم، به طور سیستماتیک آن را مورد بررسی قرار دادیم، ژن‌های مختلف و سلول‌های درمانی متمایز را جست‌و‌جو کرده و نشان دادیم که اثرات ناشی از کریسپر واقعیت دارند.»
این پژوهش مفاهیمی را در رابطه با به کارگیری درمانی ابزار کریسپر بیان نمود و احتمالاً باعث شود که پژوهشگران بتوانند جایگزینی را برای ابزار استاندارد کریسپر در زمینه‌ی ویرایش ژن بیابند.
ترجمه: آزاده داودی
منبع: Nature Biotechnology
