
یک گروه بینالمللی از کارشناسان دانشگاه فدرال خاورمیانه، بیان کردهاند که میکروجلبکهای تکسلولی، شایعترین نوع میکرو ارگانیسمهای موجود در زمین هستند که بخش مهمی از زنجیره غذایی برای ارگانیسمهای توسعه افته بهحساب میآیند و بهعنوان یک نشانگر مؤثر برای آلودگی محیط استفاده میشوند. آنها به سرعت به آلودگی شیمیایی محیطزیست در اثر استرس اکسیداتیو پاسخ میدهند.
دانشمندان میگویند که آلودگی محیطی منجر به تشکیل گونههای واکنشی اکسیژن (ROS) و گونههای واکنشی نیتروژن (RNS) درون سلولهای موجود در تمام ارگانیسمهای زنده میشود. بهمحض اینکه ROS در سلولها ظاهر میشود، بدن سیستمهای دفاعی را فعال میکند تا از اکسیداتیو اکسیژن جلوگیری کند. وجود درصد زیادی از ROS در داخل سلول و همچنین آسیب وارد شده ناشی از اکسیژن به سلولها و حضور آنتی اکسیدانها برای ترمیم آنها میتواند بهعنوان شاخصی از مشکلات زیستمحیطی مطرح شود.
ارگانیسمهای آبزی بهعلت حساس بودن به آلودگی، حضور در همهجا و سادگی در کشت برای تشخیص آلودگیها بهطور گستردهای مورد استفاده قرار میگیرند. در میان آنها، میکروجلبکها بهعنوان شایعترین شکل از موجودات در اقیانوسها محلهای خاصی را اشغال میکنند. آنها سطح اولیهای را در زنجیره غذایی اشغال میکنند و بیش از نیمی از فعالیتهای فتوسنتزی را بر عهده دارند.
در صورت آسیب به جمعیت میکروجلبکها، عواقب آن در سطوح بالاتر در زنجیره غذایی قابلتوجه خواهد بود، زیرا بیش از ۷۰ درصد از زیستتوده آنها بهعنوان خوراک استفاده میشود. با استفاده از میکروجلبکهای تکسلولی، میتوانیم به سرعت میزان آلودگی محیطزیست را تعیین کرد.
بر اساس نظر محققان تنوع آنتیاکسیدانهای تولید شده در بدن تحت تأثیر عناصر مختلف شیمیایی خارجی که به آن وارد میشوند و همچنین حساسیتهای مختلف ارگانیسمها، روش ارزیابی آلودگی محیطی با استفاده از شاخص اکسیداتیو را پیچیده میسازد. با این حال، پیشنهاد دانشمندان استفاده از آنتیاکسیدانها در میکروجلبکها بهعنوان شاخصی برای تشخیص آلودگی محیطزیست است.
در واقعیت مکانیسم دفاعی با تولید آنتیاکسیدانها، اولین راه مبارزه با رادیکالهای آزاد است. مقدار تولید آنتیاکسیدانها در سلول با افزایش رادیکالهای آزاد گسترش مییابد. این نکته قابل ذکر است که رادیکالهای آزاد در موجودات زنده حتی در یک محیط عادی و غیرآلوده تولید میشوند و بهعنوان یک محصول حیاتی در سلول، در فرآیندهای مختلف بیولوژیک پیچیده دخیل هستند و بهطور معمول توسط آنتی اکسیدانها خنثی میشوند.
اگر اولین مکانیسم دفاعی در سلول شکست بخورد و تعداد رادیکالهای آزاد بیش از تعداد آنتیاکسیدانها شود، در این صورت دیگر مکانیسمهای دفاعی سلول فعال میشوند. و زمانی که افزایش سطوح ROS و RNS بتواند به DNA، پروتئین و چربی سلولها آسیب برساند و حتی باعث مرگ سلول شود، اکسیداتیو اکسیژن اتفاق میافتد.