بررسی وضعیت اشتغال‌ زایی در حوزه‌ انرژی‌ های تجدیدپذیر با تأکید بر سوخت‌ های زیستی

در این مطالعه، هدف بررسی نقش سوخت زیستی به عنوان یک انرژی تجدیدپذیر در اشتغال‌زایی است. میزان اشتغال‌زایی یک صنعت به پارامترهایی نظیر عوامل فنی، اقتصادی و سیاست‌گذاری وابسته ‌است. نزدیک به یک سوم مشاغل ایجاد شده در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر در سال ۲۰۱۷ مربوط به بخش انرژی‌های زیستی بوده است. از لحاظ توسعه‌ منطقه‌ای، تمرکز مشاغل مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر در کشورهای چین، برزیل، امریکا، هند، آلمان و ژاپن بوده‌ است. چین با در اختیار داشتن ۴۳ درصد از این مشاغل، موفق‌ترین کشور در زمینه‌ اشتغال‌زایی و بهره‌گیری از منابع انرژی‌های تجدیدپذیر است.

بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) در سال ۲۰۱۷، ۱۰.۳ میلیون نفر در سراسر جهان در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر اشتغال داشته‌اند. این میزان نسبت به سال ۲۰۱۶، رشد ۵.۳ درصدی داشته است. بلوغ فناوری‌های استفاده شده، افزایش سرمایه‌گذاری و تحقیقات، و هم‌چنین اتخاذ سیاست‌های حمایتی با هدف توسعه را می‌توان مهم‌ترین عوامل دخیل در میزان رشد اشتغال‌زایی در حوزه‌ انرژی‌های تجدیدپذیر دانست. دو حوزه‌ انرژی خورشیدی و سوخت‌های زیستی، دارای بیشترین میزان اشتغال‌زایی بوده‌اند.

انرژی‌های زیستی به مجموعه سوخت‌های زیستی مایع، زیست‌توده‌های جامد و بیوگاز گفته می‌شود. سوخت‌های زیستی مایع هم به طور عمده بیودیزل و بیواتانول را شامل می‌شود. ۶۳ درصد مشاغل در حوزه‌ انرژی‌های زیستی نیز مربوط به بخش سوخت‌های زیستی مایع بوده است. طبق داده‌های رسمی و پیش‌بینی‌های صورت گرفته در سال ۲۰۱۷، میزان تولید بیواتانول سه برابر میزان تولید بیودیزل بوده است. با داده‌های مطرح شده و محاسبات سرانگشتی، نزدیک به ۱.۵ میلیون نفر در سال ۲۰۱۷ مشغول به فعالیت در صنعت بیواتانول بوده‌اند.

در سال ۲۰۱۷، دو میلیون نفر در بخش سوخت‌های زیستی مایع اشتغال داشتند که نسبت به سال ۲۰۱۶ رشد ۱۲ درصدی داشته است. این میزان رشد در میان تمام بخش‌های انرژی‌های تجدیدپذیر بالاترین مقدار را دارا بوده است. بیشترین حجم این مشاغل در بخش زنجیره‌ ارزش کشاورزی و تأمین مواد اولیه‌ صنایع بوده‌ است. بخش ساخت، تعمیر و نگهداری واحدهای تولید سوخت‌های زیستی نسبت به بخش کشاورزی مشاغل کمتری را ایجاد کرده است، اما این مشاغل نیاز به نیروی کار متخصص و آموزش ‌دیده دارد و دستمزد بیشتری هم دریافت می‌کنند. با در نظر گرفتن پراکندگی جغرافیایی در میزان اشتغال‌زایی، امریکای لاتین با ۵۰ درصد، آسیا با ۲۱ درصد، امریکای شمالی با ۱۶ درصد و اروپا با ۱۰ درصد؛ در اشتغال‌زایی سهم داشته‌اند. شایان ذکر است که تنها پنج کشور، ۸۰ نوع از مشاغل مربوط به حوزه‌ سوخت‌‌های زیستی مایع را از آن خود کرده‌اند.

بر اساس داده‌های موجود برای ایران، در سال گذشته ۶۰ میلیون لیتر بیواتانول تولید شده است. نزدیک به ۳۰ کارخانه در ایران موجود است و اگر ۲۰۰ نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم با هر کارخانه مشغول به همکاری باشند، حدود ۶۰۰۰ نفر در ایران در صنعت تولید بیواتانول مشغول به فعالیت هستند. نکته‌ قابل توجه این است که تقریباً هیچ مقدار از این حجم، صرف مصرف سوخت نمی‌شود. با توجه به اینکه هیچ واحد فعال بیودیزل هم در ایران فعالیت نمی‌کند، به عبارتی میزان اشتغال ایران در حوزه‌ی سوخت‌های زیستی مایع صفر نفر است!