ترمیم آسیب‌های نخاعی با سلول‌های بنیادی
محققان آمریکایی در پژوهشی قابل توجه توانسته‌اند به کمک سلول‌های بنیادی در موش‌های آزمایشگاهی از طریق پیش تیمار سلول‌های پیش ساز عصبی با یک آنزیم خاص در ترمیم مناطق آسیب‌دیده نخاعی به نتایج شگفت‌آوری دست یابند.
tPA دارویی است که برای شکسته شدن لخته‌های خون در افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند، استفاده می‌شود و بدین ترتیب خون می‌تواند در چنین افرادی، آزادانه به مغز بازگردد. اما این ماده همچنین یک آنزیم طبیعی است که می‌تواند به تقویت رشد سلول‌های عصبی و فرونشاندن التهاب نیز کمک کند.
بنا بر همین خواص، پژوهشگرانی از گروه بیهوشی و برنامه علوم اعصاب دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو شکلی غیرفعال از آنزیم tPA را در کنار سلول‌های بنیادی برای درمان آسیب نخاعی در موش‌های آزمایشگاهی به کار بردند. این شکل غیرفعال، بااینکه کماکان از خاصیت کمک‌کننده رشد سلول‌های عصبی و همچنین خواص ضدالتهابی برخوردار است اما تأثیری بر فرایند لخته شدن خون ندارد چراکه این خاصیت اخیر در افرادی که دچار سکته مغزی نشده باشند، می‌تواند خطرناک و مضر باشد.
محققان در این پژوهش، آنزیم tPA اصلاح‌شده را به سلول‌های پیش ساز سلول‌های عصبی در یک ظرف آزمایشگاهی اضافه کردند. آن‌ها این سلول‌های پیش ساز را پیش‌تر، از القای سلول‌های بنیادی پرتوان و چندمنظوره به دست آورده بودند. این سلول‌های اخیر، خود نوع خاصی از سلول‌های بنیادی هستند که می‌توانند از سلول‌های پوستی شخص مشتق شوند. محققان فوق بعد از گذشت 15 دقیقه از این اقدام، سلول‌های پیش ساز عصبی را در محل آسیب‌دیده مدل‌های موش که دارای آسیب نخاعی شدید بودند، قرار دادند.
پژوهشگران دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو دو ماه پس از انجام این درمان، مشاهده کردند که سلول‌های پیش ساز عصبی که تحت تأثیر tPA قرار گرفته بودند، دو و نیم برابر بیشتر از سلول‌های پیش ساز عصبی عادی در بدن موش‌ها وجود دارند. علاوه بر این، سلول‌های نوع اول، فرایند تمایز به سلول‌های عصبی تمام‌عیار را آغاز کرده بودند. به‌طوری‌که آکسون ها از نواحی تیمارشده پدیدار شده و تا چهار مهره از ستون فقرات نیز، رشد کرده بودند!
مندی کامپانا، محقق اصلی این پروژه می‌گوید: “این اتفاق باورنکردنی است! ضمناً همین‌که ما توانسته‌ایم زنده ماندن این سلول‌های پیش ساز عصبی را در دو و حتی چهار ماه پس از تیمارکردن در حفره‌های آسیب‌دیده موش‌ها ببینیم، پیشرفتی شگرف را نشان می‌دهد. چراکه پیش از این و در مطالعات گذشته، زنده نگه‌داشتن این سلول‌ها بسیار دشوار بوده است.”
اما شگفت‌آورتر این است‌که کامپانا و همکارانش، چهارماه پس از درمان، افزایش سه برابری را در فعالیت حرکتی موش‌های آسیب‌دیده که تحت تیمار با سلول‌های پیش ساز تحت تأثیر آنزیم tPA قرار گرفته بودند، مشاهده و ثبت کردند. این بهبود فعالیت حرکتی به‌صورت ترکیبی در موارد زیر مشاهده شد: حرکت مفاصل و اندام‌ها، ثبات کلی تنه، قرار گرفتن پنجه و دم، قدم برداشتن و هماهنگی حرکات.
بررسی میزان درد نیز، یکی از توجهات ویژه و فعالیت‌های آزمایشگاه کامپانا در کنار بررسی درمان آسیب‌های نخاعی است. آن‌ها سنجش درد را در مدل‌های موش صحرایی بر این اساس که این حیوانات چگونه پنجه‌های جلویی خود را در پاسخ به وزنه‌ها حرکت می‌دهند، انجام می‌دهند.
کامپانا در خصوص وضعیت درد در موش‌های فوق می‌گوید: «علیرغم نتایج جالبی که ما گرفته‌ایم، میزان درد در این موش‌ها کاهش پیدا نکرد، هرچند بدتر هم نشد و این خود اطلاعات مهمی را به زبان کلینیکی به ما می‌دهد که درمان مورد استفاده، واقعاً باعث بهبود حرکتی موش‌ها شده است.”
به گفته این محقق، قدم بعدی این تیم پژوهشی این است که بفهمند آنزیم tPA اصلاح‌شده دقیقاً چه‌کاری را در سطح مولکولی با سلول‌های پیش ساز عصبی انجام می‌دهد که باعث تحریک رشد آن‌ها و ترمیم آسیب‌های نخاعی می‌شوند.
یافته‌های پژوهشی این کار علمی ارزشمند در نشریه معتبر Scientific Reports منتشر شده‌اند.
